- Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ*
Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 σημειώνεται και η έλευση μεγάλων κυμάτων προσφύγων Μικρασιατών στον ελλαδικό χώρο. Πρόσφυγες αλλά κυρίως Βουρλιώτες, Τσεσμελήδες, Αλατσατιανοί της Χερσονήσου Ερυθραίας της Μικράς Ασίας εξελίσσουν στα βόρεια της Αττικής έναν μικρό οικισμό ονομάζοντάς τον Νέα Ερυθραία. Ο οικισμός αυτός δημιουργήθηκε μόλις το 1925 όταν οι πρόσφυγες Μικρασιάτες που είχαν εγκατασταθεί στην Κηφισιά κατάφεραν να κατοχυρώσουν μέσω του «Συλλόγου Προσφύγων Κηφισιάς» 152 στρέμματα γης για την εγκατάστασή τους σε μια περιοχή λίγο βορειότερα εκτεινόμενη στα πυκνά δάση των πρόποδων του Πεντελικού όρους. Η Νέα Ερυθραία αναγνωρίζεται ως οικισμός το 1928 με 1850 κατοίκους, προσαρτιέται στην τότε κοινότητα Κηφισιάς ενώ μερικά χρόνια μετά το 1934 θα αποκτήσει την αυτονομία της. Το ίδιο θα επαναληφθεί το 1937 και το 1948 όπου ενώνεται πάλι με την Κηφισιά και ξανά αποσυνδέεται αντιστοίχως.
Οι Μικρασιάτες κάτοικοι της Νέας Ερυθραίας άρχισαν κάτω από δύσκολες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες να χτίζουν την περιοχή και μόλις το 1928 έχει ανεγερθεί η πρώτη εκκλησία της Ευαγγελίστριας ενώ το 1931 χτίστηκε το 1ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Ερυθραίας που αποτελεί μέχρι σήμερα ιστορικό σημείο αναφοράς για την περιοχή. Τα πρώτα χρόνια οι Μικρασιάτες της Νέας Ερυθραίας φτωχοί αλλά άξιοι άνθρωποι του μόχθου, καταπιάστηκαν με αγροτικές δουλειές ενώ κατά τη διάρκεια της Κατοχής κι έπειτα ασχολήθηκαν και με άλλες χειρωνακτικές εργασίες στα περιβόητα «τανκς» που μετέφεραν κάρβουνα (όπως π.χ ο Γιώργος Μαγγανάς), στα ταξί (όπως π.χ ο Μήτσος Τζιγεράκης), στην ξυλεία (όπως οι αδελφοί Μυλωνάδες) και ως περιπλανώμενοι μανάβηδες (όπως ο Νίκος Δημάκης ή Κολόμβος). Οι τουρλαντάδες της Νέας Ερυθραίας όπως και χαρακτηριστικά ονομάζονταν οι Μικρασιάτες Ερυθραιώτες πρόσφυγες παρόλη την κούραση και τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν στην νέα τους πατρίδα, είχαν ωστόσο την όμορφη συνήθεια να οργανώνουν συχνά την διασκέδαση τους στα καπηλειά τους με κρασί, μικρασιάτικους μεζέδες και την μουσική υπόκρουση από τουμπερλέκια, τραγουδώντας και χορεύοντας με τις γυναίκες τους την «Γιωργίτσα», την «Αλατσατιανή» και άλλα γνωστά παραδοσιακά τραγούδια της Ιωνικής Ερυθραίας που γνωρίζουμε μέχρι και σήμερα από την προσφυγοπούλα Νεοερυθραιώτισσα ερμηνεύτρια Κλεονίκη Τζοανάκη. Παρά την αναμενόμενη αγάπη των Νεοερυθραιωτών για την Α.Ε.Κ., ιδρύουν την δεκαετία του 1930 τα δικά τους αθλητικά σωματεία, τον θρυλικό «Ερμή» και τον νικηφόρο «Πανερυθραϊκό» στον οποίο και χρημάτισαν ως παράγοντες και παίκτες ποδοσφαίρου μέλη των γνωστών Νεοερυθραιώτικων οικογενειών Ανδρεαδάκη και Βουρλιωτάκη.
Κατά τις δεκαετίες του 50 και του 60 η Νέα Ερυθραία αναπτύσσεται οικιστικά καθώς έχουν ανοικοδομηθεί οι συνοικισμοί Μορτερό, Καστρί, Εθνικιστών και Αναπήρων Πολέμου και Βουλευτικών Πολιτείας. Αρκετές εύπορες οικογένειες από εκεί που ενοικίαζαν τις κατοικίες των Νεοερυθραιωτών για να παραθερίσουν το καλοκαίρι τους, πλέον έχουν χτίσει τις δικές τους επιβλητικές επαύλεις και βίλες στην περιοχή(π.χ Γαλήνη και Μπότση). Μεταπολεμικά όλη αυτή η οικοδομική δραστηριότητα, η παρουσία του ξενοδοχείου «Καστρί» και η ενίσχυση από ισχυρό οικονομικό κεφάλαιο, πριμοδότησε τους Μικρασιάτες στο να εξελιχθούν επαγγελματικά περισσότερο αλλά και να αποκτήσουν σταδιακά και τις δικές τους επιχειρήσεις συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη της τοπικής αγοράς. Μέχρι και τη δεκαετία του 50 έχουν δημιουργηθεί παντοπωλεία (όπως π.χ του Γ.Αγουρίδα), φούρνοι (όπως π.χ του Αναγνώστου), κρεοπωλεία (όπως π.χ του Γιάννη Δαλακλή), ζαχαροπλαστεία (όπως π.χ του Παναγιώτη Παπαδέλη), ιχθυοπωλεία (όπως π.χ του Μίμη Κονδυλένιου) και άλλα μαγαζιά.
Πολιτικά η Αριστερά και το Κέντρο περισσότερο ήταν οι δύο χώροι που εξέφραζαν τον λαό της Νέας Ερυθραίας στην πλειοψηφία του και αυτό ίσως ήταν ένα επιπλέον στοιχείο που τον διέκρινε από τους δεξιούς Κηφισσιώτες κι Εκαλιώτες γείτονες.
Άλλωστε δεν ήταν τυχαία η ονοματοδοσία της κεντρικής Λεωφόρου Ελ.Βενιζέλου ή ο ανδριάντας του Ν.Πλαστήρα σε κεντρική ομώνυμή πλατεία, πόσο μάλλον δε και η πρωθυπουργική οικία της οικογένειας Παπανδρέου στο Καστρί. Οι δύο πρωθυπουργοί Γεώργιος και Ανδρέας Παπανδρέου όπως και η σεβαστή μορφή του κεντρώου πολιτικού και επίσης κατοίκου της περιοχής Γ.Μαύρου, είχαν μεγάλη πολιτική απήχηση στους Νεοερυθραιώτες.
Από την Μεταπολίτευση κι έπειτα η Νέα Ερυθραία αποκτά το 2ο και 3ο Δημοτικό Σχολείο, το Γυμνάσιο και το Αναξαγόρειο Λύκειο, ενώ σε πολλούς συνοικισμούς της κυρίως στο Μορτερό αυξήθηκε ταχέως η ανοικοδόμηση το 1990 και 2000. Οι σκληρές και μαχητικές προσπάθειες του αειμνήστου κοινοτάρχη Φώτη Βαρδαξή και του εμβληματικού ιατρού-δημάρχου Γεωργίου Δρυμπέτη βρήκαν αντίκρισμα ώστε από το 1983 έως και το 2010 η Νέα Ερυθραία να εξελίσσεται διοικητικά και αναγνωρίζεται ως αυτόνομος Δήμος της Αττικής.
Έτσι παρά τις αλλεπάλληλες κοινωνικοπολιτικές μεταβολές που υπέστησαν οι πρόσφυγες της Νέας Ερυθραίας αλλά και οι απόγονοί τους μετέπειτα, κατόρθωσαν να διατηρήσουν ακλόνητη την ιστορική καταγωγή τους. Φορείς της συντήρησης της τοπικής εθνικής μνήμης των Μικρασιατών προσφύγων αλλά και αρωγοί για την πολιτιστική Μικρασιατική κληρονομιά των Νεοερυθραιωτών ήταν και είναι μέχρι σήμερα το Κ.Ε.Μ.Μ.Ε., η Ένωση Μικρασιατών Νέας Ερυθραίας με το Λαογραφικό της Μουσείο, η Αλληλοβοηθητική Αδελφότητα Σιβρισαρίου Σμύρνης «Οι Ταξιάρχες» και ο Εξωραϊστικός-Μορφωτικός σύλλογος «Αγία Ματρώνα» ομώνυμος με τον ιστορικό ιερό ναό στο Μορτερό. Σήμερα περνώντας από το Μνημείο Μικρασιατών Νέας Ερυθραίας η ιστορία της περιοχής ξετυλίγεται συμπληρώνοντας 100 χρόνια πορείας και η κάποτε φτωχική και μικρή Νέα Ερυθραία των θρυλικών τουρλαντάδων προσφύγων είναι πλέον μια μεγάλη και ισχυρή κοινότητα του Δήμου Κηφισιάς αποτελώντας αναπόσπαστο τμήμα στα εύπορα βόρεια προάστια της Αττικής.
*Ο Χρήστος Στρυφτός είναι Ιστορικός
ΠΗΓΕΣ :
• Αρχείο δημοτικής ενότητας Νέας Ερυθραίας/Δήμος Κηφισιάς
• Αρχείο Νίκου Καραφωτίου
