Γράφει ο ΝΙΚΟΣ Χ. ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ
Η ΕΕ αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η χαμηλή ανάπτυξη, ο υψηλός πληθωρισμός, οι αυξανόμενες ανισότητες και η ανάγκη για ψηφιακό μετασχηματισμό. Η διαχείριση αυτών των προκλήσεων απαιτεί συντονισμένες πολιτικές και μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών.
Η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει αναδείξει την ευπάθεια της ΕΕ στις γεωπολιτικές εντάσεις και την ανάγκη για ενίσχυση της κοινής αμυντικής πολιτικής. Επιπλέον, η άνοδος της Κίνας και οι μεταβαλλόμενες σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες δημιουργούν νέες προκλήσεις για την ΕΕ.
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την ΕΕ και τον κόσμο. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, αλλά η μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη οικονομία απαιτεί σημαντικές επενδύσεις και πολιτικές αλλαγές.
Η ΕΕ εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις που σχετίζονται με τη μετανάστευση, όπως η διαχείριση των προσφυγικών ροών, η ενσωμάτωση των μεταναστών και η καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης. Η έλλειψη κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για το άσυλο και τη μετανάστευση εξακολουθεί να αποτελεί σημείο τριβής μεταξύ των κρατών μελών.
Τα τελευταία χρόνια, η ΕΕ έχει δει την άνοδο ευρωσκεπτικιστικών και εθνικιστικών κινημάτων που αμφισβητούν την αξία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αυτά τα κινήματα συχνά εκμεταλλεύονται τις ανησυχίες των πολιτών σχετικά με την παγκοσμιοποίηση, τη μετανάστευση και την απώλεια της εθνικής ταυτότητας.
Ηγεσία και Μέλλον της ΕΕ
Η ικανότητα της ΕΕ να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα της ηγεσίας της. Η ΕΕ χρειάζεται ηγέτες που να είναι:
Να έχουν ένα σαφές όραμα για το μέλλον της ΕΕ και να μπορούν να εμπνεύσουν τους πολίτες. Να μπορούν να λαμβάνουν δύσκολες αποφάσεις και να δρουν γρήγορα όταν χρειάζεται. Να μπορούν να συνεργάζονται αποτελεσματικά με άλλα κράτη μέλη και θεσμικά όργανα της ΕΕ. Να μπορούν να αντέχουν στις πιέσεις και να παραμένουν προσηλωμένοι στους στόχους τους.
Εάν η ΕΕ έχει ισχυρή και αποτελεσματική ηγεσία, έχει τη δυνατότητα να ξεπεράσει τις τρέχουσες προκλήσεις και να αναδειχθεί ως μια ισχυρότερη και πιο ενωμένη δύναμη στον κόσμο. Ωστόσο, εάν η ηγεσία της αποδειχθεί αδύναμη ή διχασμένη, η ΕΕ μπορεί να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα, ακόμη και να διαλυθεί.
Το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αβέβαιο. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει είναι πολλές και σημαντικές, και η ικανότητα των ηγετών της να τις αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά θα είναι καθοριστική.
Η ΕΕ ανάμεσα σε Ρωσία και ΗΠΑ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε μια περίπλοκη γεωπολιτική θέση, καθώς πρέπει να διαχειριστεί τις σχέσεις της με δύο ισχυρούς παγκόσμιους παράγοντες: τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι σχέσεις αυτές χαρακτηρίζονται από συνεργασία, ανταγωνισμό και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αντιπαλότητα.
Οι σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας είναι περίπλοκες και έχουν επιδεινωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία έχουν οδηγήσει σε κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας και σε αυξημένη ένταση. Η ΕΕ προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της ανάγκης για συνεργασία με τη Ρωσία σε ορισμένα ζητήματα, όπως η ενέργεια, και της καταδίκης των ενεργειών της στην Ουκρανία.
Οι σχέσεις ΕΕ-ΗΠΑ είναι ιστορικά ισχυρές, βασισμένες σε κοινές αξίες και συμφέροντα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας σημαντικός εταίρος για την ΕΕ στο εμπόριο, την ασφάλεια και τη διπλωματία. Ωστόσο, κατά καιρούς έχουν υπάρξει διαφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών, όπως για το εμπόριο, την κλιματική αλλαγή και την εξωτερική πολιτική.
Πώς θα τα βγάλει πέρα η ΕΕ;
Η ΕΕ μπορεί να διαχειριστεί τις σχέσεις της με τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω μιας πολυδιάστατης προσέγγισης: Η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να ενισχύει την εσωτερική της συνοχή και την ικανότητά της να ενεργεί ενωμένα στη διεθνή σκηνή. Αυτό περιλαμβάνει την ενίσχυση της οικονομικής της ανθεκτικότητας, την ανάπτυξη μιας ισχυρότερης κοινής αμυντικής πολιτικής και την προώθηση των κοινών της αξιών.
Η ΕΕ επιδιώκει να αυξήσει τη “στρατηγική της αυτονομία”, δηλαδή την ικανότητά της να ενεργεί ανεξάρτητα όταν είναι απαραίτητο. Αυτό δεν σημαίνει απομάκρυνση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά μάλλον την ανάπτυξη μεγαλύτερης ικανότητας να υπερασπίζεται τα δικά της συμφέροντα.
Η ΕΕ πρέπει να είναι ευέλικτη και πραγματιστική στην προσέγγισή της τόσο προς τη Ρωσία όσο και προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είναι πρόθυμη να συνεργαστεί όταν υπάρχει κοινό έδαφος, αλλά και να αντισταθεί όταν τα συμφέροντά της απειλούνται.
Η ΕΕ υποστηρίζει σθεναρά ένα πολυμερές σύστημα που βασίζεται σε κανόνες και διεθνείς οργανισμούς. Αυτό σημαίνει συνεργασία με άλλους εταίρους για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή και η πανδημία, και την προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας.
Η ΕΕ αντιμετωπίζει μια δύσκολη πρόκληση στη διαχείριση των σχέσεών της με τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, μέσω της ενίσχυσης του εαυτού της, της επιδίωξης της στρατηγικής αυτονομίας, της άσκησης ευέλικτης διπλωματίας και της προώθησης της πολυμέρειας, η ΕΕ μπορεί να προστατεύσει τα συμφέροντά της και να συμβάλει σε ένα πιο σταθερό και ευημερούντα κόσμο.
Το Μεταναστευτικό Ζήτημα στην Ευρώπη
Το μεταναστευτικό ζήτημα έχει αναμφίβολα αποτελέσει μια σημαντική πρόκληση για την Ευρώπη, με ποικίλες επιπτώσεις σε διαφορετικές χώρες και τομείς. Χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των μεταναστευτικών ροών, έχουν αντιμετωπίσει τεράστια πίεση στα συστήματα υποδοχής και ασύλου τους. Η έλλειψη ενός συνεκτικού και δίκαιου μηχανισμού κατανομής των αιτούντων άσυλο σε επίπεδο ΕΕ έχει επιδεινώσει την κατάσταση, δημιουργώντας αισθήματα αδικίας και αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών.
Το μεταναστευτικό έχει τροφοδοτήσει την άνοδο ακροδεξιών και λαϊκιστικών κομμάτων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, τα οποία εκμεταλλεύονται τις ανησυχίες των πολιτών για την ασφάλεια, την ταυτότητα και την οικονομία. Η πόλωση του πολιτικού διαλόγου και η δυσκολία εξεύρεσης κοινών λύσεων έχουν υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς της ΕΕ.
Η ένταξη των μεταναστών και των προσφύγων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες αποτελεί μια σύνθετη πρόκληση. Η εκπαίδευση, η στέγαση, η απασχόληση και η κοινωνική συνοχή είναι τομείς που απαιτούν στοχευμένες πολιτικές και επενδύσεις. Η αποτυχία αποτελεσματικής ένταξης μπορεί να οδηγήσει σε περιθωριοποίηση, κοινωνική αποξένωση και αύξηση της εγκληματικότητας.
Οι οικονομικές επιπτώσεις της μετανάστευσης είναι μικτές. Ενώ οι μετανάστες μπορούν να συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη καλύπτοντας κενά στην αγορά εργασίας και αυξάνοντας την κατανάλωση, η μαζική άφιξη μεταναστών μπορεί να δημιουργήσει βραχυπρόθεσμες πιέσεις στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και τις δημόσιες υπηρεσίες.
Η Συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας
Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας, η οποία προβλέπει οικονομική βοήθεια στην Τουρκία με αντάλλαγμα τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη, έχει αποτελέσει αντικείμενο έντονης κριτικής. Η συμφωνία έχει συμβάλει στη μείωση του αριθμού των αφίξεων μεταναστών στην Ελλάδα και έχει αποτρέψει πολλές ανθρώπινες ζωές από το να χαθούν στη θάλασσα. Επίσης, η στήριξη της Τουρκίας θεωρείται σημαντική για τη σταθερότητα στην περιοχή.
Η συμφωνία έχει κατηγορηθεί για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς εγκλωβίζει χιλιάδες αιτούντες άσυλο σε άθλιες συνθήκες στην Τουρκία. Επιπλέον, η οικονομική βοήθεια προς την Τουρκία θεωρείται από πολλούς ως “εξαγορά” της συνεργασίας της και όχι ως μια βιώσιμη λύση στο μεταναστευτικό πρόβλημα.
Προτάσεις για μια Ολοκληρωμένη Λύση
Η Ευρώπη χρειάζεται μια ολοκληρωμένη και βιώσιμη λύση στο μεταναστευτικό ζήτημα, η οποία να βασίζεται στην αλληλεγγύη, την υπευθυνότητα και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μια τέτοια λύση θα πρέπει να περιλαμβάνει: Δημιουργία περισσότερων και ασφαλών οδών νόμιμης μετανάστευσης για εργασία, σπουδές και οικογενειακή επανένωση, ώστε να μειωθεί η ανάγκη για παράτυπη μετανάστευση. Εφαρμογή ενός υποχρεωτικού και δίκαιου μηχανισμού κατανομής των αιτούντων άσυλο μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, ώστε να μην επιβαρύνονται δυσανάλογα οι χώρες πρώτης υποδοχής. Ενίσχυση της φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, με παράλληλη διασφάλιση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της πρόσβασης σε άσυλο για όσους το έχουν ανάγκη. Στήριξη των χωρών καταγωγής των μεταναστών και των προσφύγων μέσω της αναπτυξιακής βοήθειας, της ειρήνευσης και της προώθησης της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών ένταξης που να προωθούν την εκπαίδευση, την απασχόληση, τη στέγαση και την κοινωνική συνοχή για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες.
