- ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ
Τα καλοκαίρι του 1974 βρίσκει την Ελλάδα σε πολιτική αναταραχή. Η τελευταία στρατιωτική χούντα Ιωαννίδη πέφτει αφήνοντας πίσω της το ματωμένο Πολυτεχνείο και την κυπριακή τραγωδία. Έρχεται ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και με αποφασιστικότητα εγκαινιάζει την «Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία» αφήνοντας ελεύθερους τους πολιτικούς κρατούμενους, νομιμοποιώντας το Κ.Κ.Ε., θεσπίζοντας με δημοψήφισμα την αβασίλευτη δημοκρατία και διενεργώντας εθνικές εκλογές που ανέδειξαν τη παράταξή του ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ νικήτρια να κατακτά το 54,37%. Τον Ιούνιο του 1975 ψηφίζεται το νέο Σύνταγμα με Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Κωνσταντίνο Τσάτσο ενώ οι πραξικοπηματίες φυλακίζονται. Ωστόσο η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε το ξήλωμα των χουντικών από χώρους του κρατικού διοικητικού μηχανισμού αλλά και συνάμα προετοίμασε το έδαφος για την αποχουντοποίηση και την δημιουργία μια νέας πολιτικής ατμόσφαιρας για τα τότε ελληνικά δεδομένα.
Έκτοτε αποτελεί γεγονός η ελευθερία έκφρασης, βούλησης και ελευθεροτυπίας χωρίς τον φόβο του αυτόφωρου, της Μακρονήσου ή και το βολικό επιχείρημα του κομμουνιστικού κινδύνου των προηγούμενων δεκαετιών. Η καθαρεύουσα που είχε συνδεθεί χαρακτηριστικά με την φασίζουσα ρητορική του δικτάτορα Παπαδόπουλου, αντικαταστάθηκε το 1976 από την δημοτική τη γλώσσα του απλού λαού. Η ακαδημία, οι επιστήμες, ο χώρος της τέχνης και του θεάματος εξελίσσονται αφού δεν υπάρχουν πλέον λογοκρισία και απαγορεύσεις. Ο Μίκης Θεοδωράκης, η Μελίνα Μερκούρη, ο Οδυσσέας Ελύτης δίνουν πνοή στο νέο πατριωτικό μεταπολιτευτικό πνεύμα το οποίο συμμορφώνει την ελληνική εθνική συνείδηση με τις νόρμες της πατριωτικής αριστεράς. Η ίδια η επιστήμη της Ιστορίας αλλάζει πρόσημο αφού οι κλάδοι της ιστορικής έρευνας εστιάζουν σε πολιτικές έννοιες, κοινωνικά κινήματα, οικονομικά συστήματα και όχι στις «αγιογραφίες» της παλαιάς εθνικιστικής σχολής. Εκπρόσωπος αυτής της νέας σχολής της ιστοριογραφίας ήταν ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος.
Ο πολιτικός φιλελευθερισμός της μεταπολίτευσης έρχεται με γοργούς ρυθμούς και αλλάζει τη νοοτροπία της συντηρητικής ελληνικής κοινωνίας, καταλαγιάζει κάπως τα πάθη του εμφυλίου και μόλις το 1979 οδηγεί την ένταξη της Ελλάδος στην Ε.Ο.Κ. Η Ελλάδα έτσι πιο κοντά στην οικογένεια και προστασία των συγκοινωνούντων δοχείων της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ θα μπορέσει να εξασφαλίσει την πολιτική της ομαλότητα και δημοκρατία καθώς επίσης και να ισχυροποιήσει την θέση της στην γείτονα Τουρκία μετά την κυπριακή καταστροφή.
Η αφοσιωμένη φιλοδυτική πολιτική των κυβερνήσεων Καραμανλή αφενός και αφετέρου η φιλελευθεροποίηση εκ θεμελίων όλου του ελληνικού συστήματος αναζωπύρωσαν το αντιαμερικανικό και αντιιμπεριαλιστικό αίσθημα μιας μεγάλης μερίδας του λαού από τον χώρο της κεντροαριστεράς. Έτσι ο Ανδρέας Παπανδρέου με το ΠΑ.ΣΟ.Κ. κερδίζει την εμπιστοσύνη του ελληνικού λαού στις εκλογές του 1981 με το συντριπτικό 48,06% και έχοντας ως σύνθημα την «Αλλαγή» πρέσβευε τις αξίες του σοσιαλισμού και αιτήματα της αριστεράς.
Μεταπολίτευση: Κυρίαρχο πρόσωπο ο Ανδρέας Παπανδρέου
Η διακυβέρνηση Παπανδρέου τα χρόνια 1981-1989 αφήνει τη δική της συμβολή στην ιστορία της μεταπολίτευσης ξεκινώντας την υλοποίηση ενός συνολικού μεταρρυθμιστικού προγράμματος κυρίως για τους τομείς διοίκησης, υγείας, κοινωνίας και εκπαίδευσης, ενώ παράλληλα διενεργήθηκαν προσπάθειες για την εκκοσμίσκευση του κράτους προκαλώντας έτσι την σφοδρή αντίδραση της Εκκλησίας. Το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων αυξάνεται αρκετά ενώ ο εκδημοκρατισμός της κοινωνίας και του κράτους αποτέλεσε πάγια τακτική της διακυβέρνησης του Α.Παπανδρέου. Ο εκσυγχρονισμός και οι μεταρρυθμίσεις που έφερε το ΠΑ.ΣΟ.Κ. πράγματι υλοποιήθηκαν αλλά με τη συνοδεία οικονομικών σκανδάλων που από το 1987 γέμιζαν τα εξώφυλλα του ελληνικού τύπου.
Η πρώτη 15ετία της Μεταπολίτευσης ολοκληρώνεται το 1989 με τις υπηρεσιακές κυβερνήσεις Ξ.Ζολώτα και Τζ.Τζανετάκη αναλαμβάνοντας την διακυβέρνηση ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έναν χρόνο μετά. Η Μεταπολίτευση σηματοδότησε την επόμενη κρίσιμη ημέρα της Ελλάδας με τον εθνάρχη Καραμανλή να κερδίζει το στοίχημα της εδραίωσης του Κοινοβουλευτισμού και Δημοκρατίας αποκλείοντας το ενδεχόμενο δικτατορικού κινήματος. Όμως στο πέρασμα των δεκαετιών στη Μεταπολίτευση οι σημαντικές εθνικές κρίσεις(πχ Ελληνοτουρκικά & Μακεδονικό), τα πολιτικά σκάνδαλα, οι οικονομικές κρίσεις αλλά και η σχεδόν κοινή πολιτική συμπόρευση των κομμάτων από τη Δεξιά έως και την Αριστερά εκτός ΚΚΕ, αποτέλεσαν πρόσφορο έδαφος στην επανεμφάνιση ακροδεξιών σχημάτων και νοσταλγών της χούντας.
*Ο Χρήστος Στρυφτός είναι ΙστορικόςΠηγές :
• Συρίγος Άγγελος – Χατζηβασιλείου Ευάνθης, «Μεταπολίτευση 1975-1975. 50 Ερωτήματα και απαντήσεις», εκδ: ΠΑΤΑΚΗΣ,Αθήνα,2024
• Συλλογικό, «Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα στο μεταίχμιο των δύο αιώνων», εκδ: ΘΕΜΕΛΙΟ Αθήνα,2015
