- Γράφει ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΚΛΑΒΟΥΜΟΣ
Όταν η Αγγλική πολιτική ταυτίστηκε με την Γαλλική πολιτική απέναντι στον Καποδίστρια, τότε ο Αδαμάντιος έστελνε ασπασμούς στους Κουντουριώτηδες.
Ο πόλεμος του Κοραή εναντίον του Καποδίστρια αρχίζει αμέσως μετά την αλλαγή της Γαλλικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στον Καποδίστρια τον Ιούλιο του 1830.
Οι σχέσεις τους περνάνε από τον αμοιβαίο σεβασμό και την εγκαρδιότητα (από τον Μάιο του 1815 μέχρι τον Μάιο του 1830), στον ανοιχτό πόλεμο και τους Λιβέλους, από τον Ιούλιο του 1830, μέχρι και μετά την δολοφονία του Καποδίστρια
που εκδίδεται, από τον Κοραή ο δεύτερος λίβελος κατά του Καποδίστρια.
Αυτό το γεγονός, οι πολέμιοι του Καποδίστρια που επιθυμούν να προσθέσουν στους εχθρούς του και τον Κοραή, σκόπιμα το αποσιωπούν. Έτσι απλά με την δήλωση ότι ο Κοραής εστράφη εναντίον του Καποδίστρια, το βάρος των κατηγοριών και των κατηγόρων αποκτάει και ειδικό βάρος, με σύμμαχο τον μεγάλο του Ελληνικού διαφωτισμού.
Είναι προφανές λοιπόν ότι τα κίνητρα της πολεμικής του Κοραή δεν υπήρξαν ούτε ιδεολογικά ούτε πολιτικά.
Κυρίαρχη και καθοριστική αιτία υπήρξε η φανατική πρόσδεση του Κοραή στο άρμα της Γαλλικής εξωτερικής πολιτικής.
Κρίνοντας πολύ σοβαρή την θεμελίωση της θέσης ότι ο πόλεμος του Κοραή στον Καποδίστρια, είναι αποτέλεσμα της αλλαγής της Γαλλικής πολιτικής επιτρέψτε μου να παρουσιάσω, καταρχήν, την μέχρι την αλλαγή αυτή, σχέση και αλληλογραφία τους.
• Μάιος 1815 (συνέχεια του συνεδρίου της Βιέννης, στο Παρίσι) ο Ιωάννης Καποδίστριας επισκέπτεται τον Κοραή στο σπίτι του. Ο Κοραής φαίνεται ιδιαίτερα ικανοποιημένος από την συνάντηση. Σημειωτέον ότι η συνάντηση γίνεται μετά την ίδρυση της Φιλομούσου Εταιρείας στη Βιέννη, από τον Καποδίστρια.
• 1818 Νέα επίσκεψη Καποδίστρια σε Κοραή. Ο Κοραής μένει ενθουσιασμένος και πλέκει εγκώμιο του Καποδίστρια σε επιστολή (22/09/2018) στον φίλο του Βλαστό Πανταλέοντα στο Άμστερνταμ. Καύχημα της Ελλάδος.
22/09/1818 προς τον Πανταλέοντα Βλαστόν Άμστερνταμ).
«Μη νομίσεις κολακείαν το οποίον τον δίδω επίθετον «καύχημα της Ελλάδος». Η ολιγόχρονος μ’ αυτόν συναναστροφή με τον έδειξε τούτον και δεν πιστεύω ότι με …ηπάτησεν. Εγώ φεύγω φυσικά τους μεγάλους δια του φόβου μη φανώ απ’ ότι είμαι πολύ μικρότερος, καθώς το πασχίζουσιν οι νάνοι, όταν ανοήτως πλησιάζουσι γίγαντας. Αυτός εζήτησε να με γνωρίσει και μ’ έδειξε φρονήματα όντως Ελληνικά είθε από τοιαύτα φρονήματα γεμισθώσιν όλων των νυν Γραικών αι Κεφαλαί. Από αυτά και μόνα ελπίζεται η σωτηρία της Ελλάδος.
• 1819 επισκέπτεται ξανά τον Κοραή στο σπίτι του. Η επίσκεψη αυτή δεν ευχαρίστησε τον Κοραή γιατί συνέπεσε ημέρα Κυριακή. Ημέρα που ο Κοραής συνήθιζε να δέχεται επισκέψεις αλλά εξ αυτού του λόγου δεν είχε την άνεση να συζητήσει κατ’ ιδίαν με τον Ιωάννη Καποδίστρια.
Σε επιστολή του δηλώνει ότι είχε κάποια παράπονα να κάνει στον Ιωάννη Καποδίστρια και ότι ίσως γι αυτό ο Καποδίστριας τον επισκέφθηκε αυτήν την ημέρα και ώρα. Κατά τον Α. Π. Δασκαλάκη τα παράπονα του Κοραή ήταν σχετικά με τις σχέσεις του Καποδίστρια με τον Κοδρικά, άσπονδο εχθρό του Κοραή, λόγο διαφορετικής θέσης στο γλωσσικό και κριτικής που έκανε στις απόψεις του. Ακολουθούν τρία ταξίδια του Καποδίστρια στο Παρίσι,1824 Μάιος, 1826 Μάιος, για λόγους υγείας,1827/ 26 Μαρτίου.
Σε αυτά τα ταξίδια δεν αναφέρεται, δεν καταγράφεται συνάντηση των 2 ανδρών.
1827 Σεπτεμβρίου 28 ο Ιωάννης Καποδίστρια βρίσκεται ξανά στο Παρίσι Εκλεγμένος Κυβερνήτης της Ελλάδος.
Σε αυτό το ταξίδι, από την αλληλογραφία του Κοραή, τεκμηριώνεται επίσκεψη του Ιωάννη Καποδίστρια, ξανά στο σπίτι του Κοραή. Επίσκεψη κατά την οποία ο Κοραής του έδωσε και τον πρώτο τόμο της έκδοσής του για τον Επίκτητο, στον οποίο προτάσσει “διάλογο”, ουσιαστικά με Νουθεσίες προς τον Κυβερνήτη. (Κατά τον Δασκαλάκη αυτή η συνάντηση, στην οποία ήταν παρών και ο Μουστοξύδης συνάγεται ότι ήταν πολύ εγκάρδια).
Στον πρόλογο αυτής της έκδοσης ο Κοραής αποκαλεί τον Ι.Κ. σωτήρα της Ελλάδος και ΝΕΟ ΤΙΜΟΛΕΟΝΤΑ, παρά τις παρατειθέμενες επιφυλάξεις αποτυχίας του, που ενυπάρχουν στον διάλογο μεταξύ των δύο γραικών.
Επιβάλλεται σε αυτό το σημείο να τονιστεί ότι οι επιφυλάξεις που εκφράζει ο Κοραής, δεν οφείλονται εις το ήθος του Καποδίστρια και στις ικανότητές του, αλλά στους επικίνδυνους φαναριώτες, τις φατρίες και τις ξένες επιρροές.
• Στις 2-12-1827 Ο Ι.Κ. απαντάει στον Κοραή αφού διάβασε την έκδοση για τον Επίκτητο και τον διάλογο που έχει τεθεί αντί προλόγου στην έκδοση. Στην απάντησή του με απλά λόγια, χωρίς μεγαλοστομίες δηλώνει ότι ελπίζει να δικαιώσει τους συμπατριώτες για την εμπιστοσύνη με την βοήθεια των ομογενών και των περιστάσεων.
Η απάντηση του Καποδίστρια ενθουσιάζει τον Κοραή όπως γράφει σε φίλους του 13/1/1828 αλλά και στις 6/11/1828.
Σε αυτές τις επιστολές, ακόμα και οι επιφυλάξεις που ενυπήρχαν στο διάλογο φαίνονται ξεπερασμένες. (Δασκαλάκης σελ. 19)
Αντίθετα παρουσιάζονται έπαινοι για τα αλληλοδιδακτικά σχολεία και τα σχολεία γενικότερα που ίδρυσε ο Καποδίστριας.
Θεωρεί ανυπόστατη κατηγορία τα «περί απολυταρχικών συνηθειών αποκτηθέντων από τον Καποδίστρια στην Ρωσία.
• 15 Μαρτίου 1829 υποστηρίζει ότι ελπίζει στον Καποδίστρια
• 1 Μαρτίου 1829 ο Κοραής έχει αποστείλει επιστολή στον Καποδίστρια, στην οποία δεν κάνει θεωρητικές αναφορές. Περιορίζεται σε αποστολές βιβλίων
– Την ανάγκη περισυλλογής των διασκορπισμένων Ελληνοπαίδων.
– Εκφράζει τον πόνο του για τα περιορισμένα όρια που καταβάλλουν οι δυνάμεις στην Ελλάδα
– Εκφράζει την ελπίδα ότι ο Ι.Κ δεν θα τους αφήσει να υλοποιήσουν τέτοια άτιμη αλλά και για τους ίδιους ασύμφορη πράξη.
Ακόμα τον καλεί να απειλήσει (τους Προστάτες) ότι αδυνατεί να κυβερνήσει τέτοια κολοβή χώρα κι ακόμα με παραίτηση… κάτι που θα δυσκόλευε τις προοπτικές στη μεταξύ τους συμφωνία….
-Ο Καποδίστριας απαντάει, 4/11/1829, σε αυτή την επιστολή του Κοραή
-Περιορισμένος μόνο σε πληροφορίες για τα βιβλία του και θέματα παιδείας.
Ο Κοραής θα στείλει 2 ακόμα επιστολές στον Ι.Κ
Α) 22/11/1829
Β) 2 Μαΐου 1830
Και τις 2 αυτές αναφορές κυρίως στα θέματα βιβλίων χωρίς αναφορά σε πολιτικά ζητήματα.
Τονίζοντας μάλιστα «Επαινώ όσα έπραξε δια την παιδείαν του Γένους και αποδίδω εις τας περιστάσεις την αναβολήν όσων ακόμη επεθύμεις να πράξεις. Η αλληλοπαράδοτος διδασκαλία πιο αναγκαιοτάτη ως θεμέλιον αλλά καιρός είναι να επεκταθεί επάνω του και τελειότερον οικοδόμημα. Είθε το ακούσω πριν κλείσω τους οφθαλμούς.
Ο πόλεμος
(οι 2 λίβελοι Κοραή κατά Καποδίστρια.)
Ο πρώτος Λίβελος του Κοραή κατά Καποδίστρια κυκλοφορεί στις 10 Δεκεμβρίου 1830. Προφανώς το γράψιμό του γίνεται αμέσως μετά τον Ιούλιο του 1830 και την ριζική μεταστροφή της Γαλλικής πολιτικής. (Ο δεύτερος λίβελος κυκλοφορεί μετά τη δολοφονία)
Όπως σημειώνει ο Απ.Θ. Δασκαλάκης (ερευνητής των σχέσεων Κοραή Καποδίστρια) η μεταστροφή του Κοραή εμφανίζεται μερικούς μήνες μετά την επαναστατική ανατροπή των Βουρβώνων στο Παρίσι, τον Ιούλιο του 1830.
Ο Κοραής και η Υδραίικη αντιπολίτευση.
Η αλλαγή αυτή δεν επηρεάζει μόνον τον Κοραή αλλά και την Υδραίικη αντιπολίτευση.
Για την επίπτωση αυτής της αλλαγής στην συμπεριφορά της “Υδραίικης αντιπολίτευσης” ο Καποδίστριας γράφει στις 24 Αυγούστου 1830, από το Ναύπλιο στους πληρεξουσίους της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας.
…«αφού δε συνέβησαν εν τε τη Γαλλία αι κατά τον Ιούλιον μεγάλαι μεταβολαί… τότε οι παρ ημίν αρχέκακοι τοιαύτην έλαβον ευπορίαν ώστε εν βραχεί κατώρθωσαν να αποπλανήσωσι και τους εμφρονεστάτους και ευδοκιμοτάτους των Υδραίων. (Επιστολαί Ι.Κ. Καποδίστρια Κυβερνήτου της Ελλάδος από 8/4/1827 μέχρις 26 Σεπτεμβρίου 1831. Αθήνησιν εκ της Τυπογραφίας Γ.Χαρτοφύλακος 1843).
Την καθοριστικής σημασίας αλλαγή πολιτικής της Γαλλίας απέναντι στον Καποδίστρια επισημαίνει και ο Ανδρέας Ιδρωμένος στην βιογραφία του Καποδίστρια.
Κατά συνέπεια, η μεταστροφή του Κοραή και η επίδοσή του σε εκτός ορίων ύβρεις, δεν μπορεί να αποδοθεί σε αφυπνισθέντα ιδεολογικά κίνητρα.
Η σχέση του Κοραή με τους Κουντουριώτηδες της Ύδρας
(Και η γραπτή δήλωσή του σχετικά με το τι αναμένει από από αυτούς)
Ο Κοραής βρίσκεται σε τακτική επικοινωνία με τον Πολυζωίδη, αρχισυντάκτη εκδότη της Εφημερίδας της Καποδιστριακής αντιπολίτευσης που εκδίδεται στην Ύδρα, Απόλλων.
Σε επιστολή του στον Πολυζωίδη στην Ύδρα, ο Κοραής, στις 5 Μαΐου 1831, αφού βεβαιώσει για 3 επιστολές που έχει λάβει, τον ενημερώνει ότι σύντομα θα βρεθεί στην Ύδρα κάποιος κ. Ζυγομαλάς, έτοιμος να συνεργήσει σε όλα τα καλά και τα δίκαια. Και συνεχίζει:
Άσπασε εκ μέρους μου τους κ. Γεώργιον και Λάζαρον Καντουριώτη. Από την φιλοπατρίαν των ελπίζω δραστικοτάτην συνέργειαν. (Ο Κουντουριώτης όπως τεκμηριώνεται ιστορικά έχει χρηματοδοτήσει την δολοφονία του Καποδίστρια)
Οι συμβουλές του Κοραή στον Πολυζωίδη και η φροντίδα του να διοχετεύεται στο Γαλλικό τύπο η Αντικαποδιστριακή προπαγάνδα προκύπτει επίσης από την αλληλογραφία του με τον φίλο του Κοντόπουλο. (31/12/1831 Δαμαλάς σελ. 537, Δασκαλάκης).
Ο Κοραής ως ανέκαθεν υπέρμαχος της Γαλλίας και της Γαλλικής πολιτικής. Οι θέσεις του απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή.
«ΟΤΑΝ ΕΧΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΓΑΛΛΟΥΣ»
Από το άσμα πολεμιστήριον του Κοραή 1800.
Όταν έχωμεν τους Γάλλους,
Tίς η χρεία από άλλους;
Γάλλοι και Γραικοί δεμένοι,
Mε φιλίαν ενωμένοι,
Δεν είναι Γραικοί ή Γάλλοι,
Aλλ’ έν έθνος Γραικογάλλοι,
Kράζοντες, «Aφανισθήτω,
K’ εκ της γης εξαλειφθήτω
H κατάρατος δουλεία!
ZHTΩ H EΛEYΘEPIA!» (*)
Αλλά και στα 1830,1831 θα επανέλθει με τις ίδιες θέσεις. Στον δεύτερο λίβελο εναντίον του Καποδίστρια. Θεωρεί και διασαλπίζει όχι μόνον συμφέρον αλλά και καθήκον για την Ελλάδα την αποκλειστική παράδοση η και ταύτιση- συγχώνευση με την Γαλλία.
«Έχει χρείαν της ευνοίας όλων και χρεωστεί να την ζητήσει από όλους, δεομένη και παρακαλούσα να την σπλαχνισθώσι. Περί δε προστασίας δεν την συμφέρει να προστατεύεται από κανέναν άλλον πλην από τους Γάλλους». «να παραδοθεί εις την ανακαινισθείσαν από το θείον δρέπανον Γαλλίαν». Μόνον τους Γάλλους έπρεπε να δεχθεί συμβούλους και προστάτες…Να ζητήσει από τη Γαλλικήν Βουλήν τρεις άνδρες φιλέλληνες οι οποίοι θα επεξεργάζοντο, από κοινού μετά της Ελληνικής Βουλής, το πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδας, οποία θα ήταν δυνατόν να ξαναζήσει εάν η, δια του δρεπάνου καθισταμένη, ελευθέρα Ελλάς εδέχετο μόνον των Γάλλων την προστασίαν.
