Στην αυθεντία του Λόρδου Κόλιν Ρένφριου, ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 87 ετώναναφέρονται σε αναρτήσεις τους οι συντελεστές του ντοκιμαντέρ “Το Αίνιγμα της Κέρου” παραγωγής ΕΡΤ.
Εκ των ανανεωτών της αρχαιολογικής επιστήμης, ο Κόλιν Ρένφριου αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη του κυκλαδικού πολιτισμού. Από το 2006 έως το 2008 διηύθυνε νέες ανασκαφές στο κυκλαδίτικο νησί της Κέρου και υπήρξε συνδιευθυντής της έρευνας στο νησί.
Βιογραφικό
Γεννημένος ως Άντριου Κόλιν Ρένφριου στο Stockton-on-Tees στη βόρεια Αγγλία, ανακηρύχθηκε Βαρώνος Ρένφριου του Kaimsthorn το 1991. Αρχικά ξεκίνησε τις σπουδές του στις φυσικές επιστήμες στο Κέιμπριτζ, αλλά στη συνέχεια στράφηκε στην αρχαιολογία και την ανθρωπολογία, όπου ανέπτυξε παράλληλα ενδιαφέροντα τόσο για τη φύση της αρχαιολογίας ως επιστήμης όσο και για την προϊστορία του νότιου Αιγαίου. Στη δεκαετία του 1960 και ειδικά τη δεκαετία του 1970, ήταν μια από τις ηγετικές μορφές μεταρρύθμισης στον κλάδο της αρχαιολογίας, προωθώντας τη «νέα» ή «διαδικαστική» αρχαιολογία. Το βιβλίο του το 1972, the Emergence of Civilization θεωρείται ευρέως ως ένα από τα πιο σημαντικά για την αρχαιολογία του Αιγαίου. Συνδυάζοντας τη θεωρητική του προσέγγιση με το ενδιαφέρον του για τη 3η και 2η χιλιετία π.Χ. στο Αιγαίο, δημιούργησε μια από τις ελάχιστες ολοκληρωμένες αναλύσεις μιας συνεκτικής χρονικής περιόδου και περιοχής μέσα από τη διαδικαστική του προσέγγιση.
Αν και επέστρεφε ξανά και ξανά στην Ελλάδα καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του, τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα δεν περιορίστηκαν γεωγραφικά, και έγραψε εκτενώς για την προϊστορία της Βρετανίας και της Ευρώπης. Η ακαδημαϊκή του καριέρα ξεκίνησε μετά το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του Sheffield, όπου αποτέλεσε μια από τις ηγετικές μορφές του τμήματος, προτού γίνει καθηγητής στο Southampton το 1972. Από το 1981 έως τη συνταξιοδότησή του το 2004, υπηρέτησε ως Disney Professor of Archaeology στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Υπήρξε επίσης Master του Jesus College (1986-1997) και ιδρυτικός διευθυντής του Ινστιτούτου Αρχαιολογικής Έρευνας McDonald στο Cambridge (1990-2004). Το Ινστιτούτο αυτό, με πολλαπλά εργαστήρια αφιερωμένα σε διαφορετικούς κλάδους της αρχαιολογικής επιστήμης, ενσάρκωσε το όραμά του για την αρχαιολογική επιστήμη που παρέχει ακριβή δεδομένα μέσα σε ένα ευρύτερο ακαδημαϊκό περιβάλλον.
Η ανασκαφική έρευνά του ξεκίνησε με τον Νεολιθικό οικισμό του Σάλιαγου δίπλα στην Αντίπαρο, σε συνεργασία με τον Τζον Έβανς τη δεκαετία του 1960. Συνέχισε με ανασκαφές στους Σιταγρούς της Μακεδονίας. Αργότερα, τα Κυκλαδικά μνημεία της Φυλακωπής στη Μήλο και της Κέρου έγιναν συνώνυμα με το όνομά του.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων επίσης γνωστοποιεί τον θάνατο του διακεκριμένου Αρχαιολόγου αναρτώντας την ανάρτηση του προϊσταμένου της, Δημήτρη Αθανασούλη.
«Ο λόρδος Colin Renfrew, ο ανανεωτής της αρχαιολογικής επιστήμης και ο μεγαλύτερος μελετητης του κυκλαδικού πολιτισμού, δεν είναι πια μαζί μας» σημειώνεται.
Στον εκλιπόντα αναφέρεται και η δημοσιογράφος, επικεφαλής της Υποδιεύθυνσης Ενημερωτικών Εκπομπών ΕΡΤ, Αντριάνα Παρασκευοπούλου, η οποία επιμελήθηκε και παρουσίασε και το εν λόγω ντοκιμαντέρ.
«Συγκλονιστική προσωπικότητα, σπουδαίος επιστήμονας και άνθρωπος. Ακριβοδίκαιος, συνεπης στο όραμα του, διψασμένος πάντα για γνώση» αναφέρει.
Ολόκληρη η ανάρτησή της:
Χάραμα στο καΐκι για το Δασκαλιό της Κέρου.Την προηγούμενη μέρα είχαμε φύγει όλοι κατάκοποι και απογοητευμένοι από την ανασκαφή καθώς μια ανακάλυψη για την οποία ελπίζαμε…δεν ήρθε ποτέ.
Ο Λόρδος Κόλιν Ρένφριου κάθεται σκεπτικός και τον ρωτάω «μα πως γίνεται Κύριε Καθηγητά να μην απογοητεύεστε, να μην τα παρατάτε » και μου απαντά «κοίταξε γύρω σου ,πως είναι δυνατόν να βλέπεις τον ήλιο να ανατέλλει στο Αιγαίο και να μην πιστεύεις πως κάθε μέρα είναι μια νέα αρχή ».
Δεν υπάρχει μέρα από τότε που να μην σκέφτομαι τις λέξεις του και πόση αλήθεια έχουν. Συγκλονιστική προσωπικότητα, σπουδαίος επιστήμονας και άνθρωπος.Ακριβοδίκαιος,συνεπης στο όραμα του,διψασμένος πάντα για γνώση. Αστείρευτη πηγή έμπνευσης.Θερμά συλλυπητήρια στην οικογενεια του,σ όλα τα μέλη των ανασκαφικών ομάδων της Κερου αλλά και στους κατοίκους στο Κουφονησι που τον αγάπησαν τόσο πολύ και ο ίδιος έλεγε με περηφάνεια ότι μια φορά τον είχαν ρωτήσει στο νησί « εσύ ποιανού παιδί είσαι;».
Λίνα Μενδώνη: Θλίψη για την απώλεια του αρχαιολόγου Colin Renfrew
Πληροφορούμενη την απώλεια του Colin Renfrew, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Colin Renfrew, ενός σπουδαίου αρχαιολόγου, που καταλείπει μεγάλη κληρονομιά και καινοτόμες προσεγγίσεις.
Στη μακρόχρονη επιστημονική του σταδιοδρομία, ο Colin Renfrew συνδύασε αρμονικά τη διδασκαλία με τη συγγραφή, την έρευνα και την ανασκαφική δραστηριότητα, αφήνοντας διακριτή την σφραγίδα του σε κάθε τομέα. Σημαντικότατη, και πολλαπλώς επιδραστική, υπήρξε η ακαδημαϊκή συμβολή του στην προϊστορία των γλωσσών, τη ραδιοχρονολόγηση, την αρχαιογενετική και τη νευροαρχαιολογία. Κάτι που όχι μόνον αποδεικνύει την ευρύτητα των γνώσεών του και το βάθος της επιστημονικής οπτικής του, αλλά διαμόρφωνε και ένα πρότυπο επιστημονικής προσέγγισης, που εδραζόταν σε συνολική εποπτεία των επιμέρους αντικειμένων, όπως αυτή αντικατοπτρίζεται στο ογκώδες συγγραφικό του έργο.
Η παρουσία του στην έρευνα του πεδίου ήταν πάντοτε ακάματη: Από τον προϊστορικό οικισμό των Σιταγρών Δράμας για να αφιερωθεί στις Κυκλάδες, στη Φυλακωπή της Μήλου, τη Μαρκιανή της Αμοργού και, επί χρόνια και έως το τέλος, στην Κέρο. Ισως, να ήταν η αγάπη του για τον Κυκλαδικό Πολιτισμό και τα νησιά, που τον δημιούργησαν, η αιτία που από πολύ νωρίς αφοσιώθηκε στον αγώνα κατά της αρχαιοκαπηλίας και του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων, στα οποία αφιέρωσε τεράστια ενέργεια.
Είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά τον Colin Renfrew. Είχα τη χαρά να θαυμάσω έναν άψογο συνδυασμό θεωρίας και πράξης, και την αφοσίωση με την οποία υπηρετούσε την επιστήμη του. Σε κάθε συζήτηση μαζί του, ο συνομιλητής του μπορούσε εύκολα και να διαπιστώσει τη μεγάλη του αγάπη για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της.
Στην οικογένειά τους, τους φίλους και τους μαθητές του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια».
Ο σκηνοθέτης Κώστας Μαχαίρας, ο οποίος είχε υπογράψει το ντοκιμαντέρ, αναφέρει:
“Ενας από τους πλέον διαπρεπείς μελετητές του προϊστορικού Αιγαίου που έδωσε μάχες κατά της αρχαιοκαπηλίας, ο αρχαιολόγος Αντριου Κόλιν Ρένφριου, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 87 ετών. Η σκαπάνη του άφησε το αποτύπωμά της από τον Σάλιαγκο κοντά στην Αντίπαρο ως τους Σιταγρούς της Μακεδονίας και από τη Φυλακωπή της Μήλου και τη Μαρκιανή της Αμοργού ως τον Κάβο Δασκαλιό της Κέρου, ξαναγράφοντας την ιστορία και αποκαλύπτοντας μέσα από την έρευνά του ότι ουδέποτε υπήρξε διακοπή στην εξέλιξη του πολιτισµού του Αιγαίου. Φιλέλληνας και άριστος γνώστης των ελληνικών ο διαπρεπής αρχαιολόγος που είχε μακρά ακαδημαϊκή πορεία διδάσκοντας σε διάφορες έδρες και πανεπιστημιακά ιδρύματα, με κορυφαίο εκείνο του Κέιμπριτζ, δεν περιορίστηκε μόνο στην αρχαιολογική έρευνα πεδίου, αλλά τόλµησε να υιοθετήσει τη µέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα C14 και να αναζητήσει το DΝΑ στα οστά ανθρώπων και ζώων, εκσυγχρονίζοντας ριζικά την αρχαιολογία”.
Ο ίδιος σημειώνει ότι άντλησε τις πληροφορίες από την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» και το αφιέρωμα «Κόλιν Ρένφριου: ο επίμονος αρχαιολόγος του Αιγαίου».
Το ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ
Η δημοσιογράφος της ΕΡΤ Αντριάνα Παρασκευοπούλου, μέλος της ανασκαφικής ομάδας την περίοδο 2018-2019, κατέγραψε την ανασκαφή που πραγματοποιείται στο νησί από τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή και το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, υπό τη διεύθυνση του Λόρδου Κόλιν Ρένφριου και του Δρ. Michael Boyd σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και τον Προϊστάμενό της Δημήτρη Αθανασούλη.
O Λόρδος Κόλιν Ρένφριου, ένας από τους μεγαλύτερους προϊστορικούς αρχαιολόγους όλων των εποχών, αφιέρωσε το πολυεπίπεδο έργο του στη λύση του αινίγματος που απασχολεί την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα για δεκαετίες: σ’ αυτό το μικρό και ακατοίκητο νησί των Κυκλάδων έχουν βρεθεί εκατοντάδες θραύσματα από σπασμένα κυκλαδικά ειδώλια, που όμως δεν ενώνονται μεταξύ τους. Αυτό το μυστήριο, που παραμένει ακόμα άλυτο, προσπαθεί να λύσει για πολλές δεκαετίες ο καθηγητής Ρένφριου, ο οποίος αποκαλύπτει στην κάμερα της ΕΡΤ ότι η Κέρος αποτελεί το πρώτο θαλάσσιο ιερό σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει όλα τα σπουδαία ευρήματα και τον πολύπλοκο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό στη νησίδα Δασκαλιό, που μαρτυρά έναν εξελιγμένο οικισμό της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, ο οποίος θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο μ’ εκείνον της Κνωσού στην Κρήτη κατά την ίδια περίοδο. Τη δεκαετία του 1950 η Κέρος πρωταγωνίστησε σε μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις λαθρανασκαφής παγκοσμίως.
Το μεγαλύτερο μέρος των κλεμμένων μαρμάρινων ειδωλίων του Κυκλαδικού Πολιτισμού κατέληξε σε προσωπικές συλλογές. Δεκαετίες αργότερα πουλήθηκε μια πλούσια συλλογή με τον τίτλο «Ο θησαυρός της Κέρου», ενώ έπειτα από πολλές δημοπρασίες, τα περισσότερα αρχαία της συλλογής μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Βραβείο Κοινού στο Διεθνές Αρχαιολογικό Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Όρεγκον, τον Μάιο του 2024.
