Σταθμός του μετρό στην πλατεία Αλεξάντερπλατς του ανατολικού Βερολίνου
Tουλάχιστον πέντε χρόνια είχα να πάω στο Βερολίνο. Ξαναπήγα τώρα για ένα ξεχωριστό Σαββατοκύριακο, καλύπτοντας τις γερμανικές εκλογές με την αγαπημένη ομάδα της DW. Μετά την πτώση του Τείχους έλεγαν ότι αυτή η πόλη ήταν «το μεγαλύτερο εργοτάξιο της Ευρώπης». Αλλά ακόμη και σήμερα σου δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεται σε μία διαρκή κατάσταση μετάβασης, αναζήτησης, αναθεώρησης.
Κάποτε το Βερολίνο θα γίνει ένα δεύτερο Παρίσι, αλλά για μη καπνιστές. Με ρασιοναλιστική Μπαουχάους αισθητική. Πρόκειται για ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, το οποίο μέχρι σήμερα κανείς δεν πρόλαβε να υλοποιήσει. Ο Βερολινέζος δεν έχει χρόνο γιατί διαρκώς κάπου τηλεφωνεί, κάτι κανονίζει, με κάποιον συναντιέται αργοπορημένος και γενικά παραμένει δέσμιος μηχανισμών, έλεγε ο Κουρτ Τουχόλσκι, ο ευφυέστερος χρονογράφος της γενιάς του, που όμως είχε άδοξο τέλος στην ταραγμένη δεκαετία του ’30…
Παρόμοια εντύπωση μου προκαλούν σήμερα κάποιοι ψηφιακοί νομάδες που κυνηγούν το όνειρο στο Βερολίνο. Ίσως δεν εργάζονται με τη συμβατική έννοια του όρου, αλλά έχουν «κάτι στα σκαριά» που «θα αφήσει εποχή», σε πέντε χρόνια μπορεί να βγάλουν «το επόμενο Spotify». Μπορεί όμως και να ψαρεύουν σολομούς στην Υεμένη, ποιος ξέρει; Fail better next time, που λένε και στην Αμερική.
«Πάρε το 100»
Ως επισκέπτης είμαι κάπως απρόβλεπτος, μερικές φορές. Στο Βερολίνο μπορεί να μου προτείνουν το Αρχαιολογικό Μουσείο, αλλά να προτιμήσω την Έκθεση Φωτογραφίας του Χέλμουτ Νιούτον. Πάντα όμως ακολουθώ τη συμβουλή που δίνω κι εγώ σε όποιον έρχεται για πρώτη φορά: «Πάρε το 100». Πρόκειται για ένα δρομολόγιο λεωφορείου που συνδέει την κακόφημη γειτονιά του παλαιού Δυτικού Βερολίνου, τον σιδηροδρομικό σταθμό Zoo, με τη βιτρίνα του άλλοτε Ανατολικού Βερολίνου, την πλατεία Alexanderplatz, λαμπρό δείγμα μπρούταλ σοσιαλιστικής αρχιτεκτονικής. Απολαμβάνω κάθε διαδρομή ως μία χαλαρή υποδοχή σε μία σιωπηλή πόλη, σαν να παίρνεις τηλέφωνο παλιούς φίλους και να λες «γεια σας, ήρθα». Επιπλέον, ξαναβλέπεις τα κύρια αξιοθέατα έναντι συμβολικού αντιτίμου.
Τουριστικό αξιοθέατο έγινε και το Checkpoint Charlie, φυλάκιο ελέγχου μεταξύ αμερικανικής και σοβιετικής ζώνης στο μεταπολεμικό Βερολίνο, κορυφαίο σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου. Η αυθεντική κατασκευή έχει μεταφερθεί σε μουσείο, αλλά και η απομίμηση προσελκύει πολύ κόσμο, με έναν Τούρκο μετανάστη να υποδύεται επιτυχώς τον Αμερικανό λοχαγό. Από το Τείχος του Βερολίνου δεν έμεινε ούτε δείγμα. Ανάρπαστα γίνονται τα μαγνητάκια που γράφουν «You are leaving the American Sector». Εδώ, στις παρυφές της άλλοτε υποβαθμισμένης συνοικίας Κρόϊτσμπεργκ, εξαπλώνεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς το φαινόμενο που λέγεται gentrification.
Όταν το κέντρο της πόλης «εξευγενίζεται»
Για πολλούς σημαίνει «εξευγενισμό» της περιοχής, για άλλους δεν είναι τίποτα άλλο από μία «πολεοδομική βία» που συνθλίβει παραδοσιακές γειτονιές για να δελεάσει τους «επενδυτές». Ήδη στο Βερολίνο υπάρχουν εταιρείες ακινήτων που διαχειρίζονται πάνω από 10.000 διαμερίσματα. Τί σημαίνει αυτό για τις τιμές των ενοικίων; Ας το συζητήσουμε κάποια άλλη φορά…
Περπατώντας στον κεντρικό εμπορικό δρόμο Friedrichstrasse περνάω από τα παλιά γραφεία της Tageszeitung, της εφημερίδας με την οποία συνεργαζόμουν πριν πολλά χρόνια. Το διατηρητέο κτίριο είναι ένα μνημείο αρχιτεκτονικής, που κατασκευάστηκε το 1909 ως βιομηχανική αποθήκη, για να εξελιχθεί αργότερα σε εργαστήριο δημοσιογραφικών ιδεών και ιστορικών πρωτοσέλιδων. Λίγοι είχαν τόσο εμπνευσμένα πρωτοσέλιδα. Θυμάμαι την ημέρα που η Κίνα, με πρωθυπουργό τον Λι Πενγκ, πραγματοποίησε πυρηνική δοκιμή και η Tageszeitung κυκλοφόρησε με τίτλο «Ο Λι κάνει πενγκ».
Κάποια στιγμή οι συνάδελφοι μετακόμισαν σε πιο σύγχρονα γραφεία, μάλλον είχαν βαρεθεί να αγκαλιάζουν τα φυτά τους για να ζεσταθούν τον χειμώνα. Το παλαιό κτίριο της Tageszeitung έχει ερημώσει. Έλεγαν ότι θα γίνει co-working space, μπορεί και queer πολιτιστικό κέντρο, αλλά τίποτε από αυτά δεν συνέβη. Προς το παρόν θυμίζει κουφάρι μεσαιωνικού πλοίου, που ξεβράστηκε στο Κρόιτσμπεργκ από τα κύματα της ιστορίας.
Μεταξύ Ανατολής και Δύσης
Πιο απόκοσμο γίνεται το αστικό τοπίο, όσο προχωρώ στο ανατολικό κομμάτι του Βερολίνου. Εμφανής η φτωχοποίηση και η εγκατάλειψη, αν και οι βασικές υποδομές δεν λείπουν. Στο Φρίντριχσχαϊν, άλλοτε προπύργιο των συνδικάτων και μέχρι πρότινος των «Πρασίνων», κάποιοι κακοποίησαν τα προεκλογικά πλακάτ του χριστιανοδημοκράτη υποψηφίου Φρίντριχ Μερτς και των Φιλελευθέρων.
Αλλά το ίδιο βράδυ βρίσκομαι σε τελείως διαφορετικό περιβάλλον, για ζωντανές συνδέσεις από το άτυπο στρατηγείο της «Εναλλακτικής για τη Γερμανία» (AfD), σε μία απομονωμένη συνοικία βόρεια του Βερολίνου, εκεί που δεν φτάνει ούτε το μετρό. Καμία πρόσκληση, καμία επίσημη πληροφόρηση. «Έλληνας δημοσιογράφος και Άραβας ταξιτζής πάνε ακάλεστοι στο πάρτι της AfD, καλά θα πάει αυτό» σκέφτομαι. Ευτυχώς δεν έχουμε παρατράγουδα. Αλλά ούτε και πρόσβαση στον κυρίως χώρο της εκδήλωσης.
Μετά από τόσες συγκινήσεις καλό θα έκανε ένα ποτάκι στην πλατεία Λίτσο, στο παλαιό σύνορο Ανατολής και Δύσης. Θυμάμαι κάτι χαμηλούς πράσινους φωτισμούς, αυθεντικά δυτικά κοκτέιλ και μία πολύχρωμη προσωπογραφία του Μάο σε στυλ Γουόρχολ να επιτηρεί τους πάντες από το τέλος της μπάρας. Αυτό είναι το Βερολίνο. Ελπίζω μόνο να μην έχει παρέμβει κανένας «επενδυτής», αλλάζοντας την διακόσμηση…
