Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο Περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς, την Πέμπτη 18 Απριλίου, παρουσίασαν, στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, τους βασικούς άξονες του σχεδιασμού για την προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση του μνημειακού πλούτου της Αττικής, με πόρους από το ΕΣΠΑ 2021-2027 και ειδικότερα από το Περιφερειακό Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ».
Τα έργα που αφορούν στην Πολιτιστική Κληρονομιά προβλέπεται να ενταχθούν σε Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση(ΟΧΕ) Πολιτισμού που εκπονείται από το Υπουργείο Πολιτισμού, σε συνεργασία με συναρμόδιους φορείς. Οι σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις έχουν συνολικό προϋπολογισμό που υπερβαίνει τα 170 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 60 και πλέον εκατομμύρια προγραμματίζεται να αντληθούν από το ΠΕΠ Αττικής 2021-2027 και τα υπόλοιπα από τα Τομεακά Προγράμματα ΕΣΠΑ 2021-2027.
Επισημαίνεται ότι τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ 2021-2027, προστίθενται σε εκείνα που ήδη έχουν προγραμματιστεί και υλοποιούνται από τις Υπηρεσίες και τους Φορείς του Υπουργείου Πολιτισμού, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Τα 50 εξ αυτών, προϋπολογισμού άνω των 240 εκ. ευρώ, επικεντρώνονται στην Περιφέρεια Αττικής, όπως τα έργα αποκατάστασης, συντήρησης και ανάδειξης των μνημείων της Ακρόπολης, της Αρχαίας Αγοράς και του Κεραμεικού των Αθηνών, της ανάπλασης του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου και του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων.
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στον πρόλογο της έκανε τη γενική τοποθέτηση: «Αφετηρία των σχεδιασμών μας αποτελεί ένα νέο όραμα για τη συνολική αποτελεσματική διαχείριση του φυσικού και πολιτιστικού Αττικού τοπίου ως μείζονος τουριστικού προορισμού και αναπτυξιακού κεφαλαίου με συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους».
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στην ομιλία της τόνισε τη σημασία του Πολιτισμού όχι μόνο ως συγκριτικού πλεονεκτήματος της Ελλάδας, αλλά και ως κρίσιμου στρατηγικού παράγοντα για την οικονομική και κοινωνική της συνοχή και ανάπτυξη, καθώς και ως προνομιακού πεδίου, στο οποίο η ελληνική οικονομία και κοινωνία μπορούν, με υψηλές αξιώσεις, να στηρίξουν την εξέλιξη και την πρόοδό τους. Η Χώρα, συνολικά, να εδραιώσει διεθνώς την προσφορά, την προβολή και την επιρροή της στην Ευρώπη και στον κόσμο του 21ου αιώνα.
Η Υπουργός Πολιτισμού αναφέρθηκε στη συνέχεια στην Αττική και στο αποτύπωμά της στον Πολιτισμό, δεδομένου ότι τα τρία τέταρτα της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας του πολιτιστικού κλάδου, προέρχονται από την Αττική, στην οποία εδρεύει το 58% των επιχειρήσεων, απασχολείται το 60% των εργαζομένων. «Η Αττική, συνέχισε η Λίνα Μενδώνη, διαθέτει τη μερίδα του λέοντος όσον αφορά στα πλέον δημοφιλή μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, τα μουσεία και τις μεγάλες πολιτιστικές υποδομές παντός είδους, συγκεντρώνοντας πάνω από το 40% των αντίστοιχων επισκεπτών. Για τους λόγους αυτούς, υπογράμμισε η Υπουργός Πολιτισμού, αφετηρία του Υπουργείου αποτελεί ένα νέο όραμα για τη συνολική αποτελεσματική διαχείριση του φυσικού και πολιτιστικού Αττικού τοπίου ως μείζονος τουριστικού προορισμού και αναπτυξιακού κεφαλαίου με συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους: Προστασία και διαφύλαξη της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς με άξονα τη βιωσιμότητα, την αειφορία. Εμπλουτισμό, βελτίωση της ποιότητας και της ελκυστικότητας υποδομών και υπηρεσιών. Αναδιοργάνωση, αποκέντρωση, διάχυση, διασπορά και στοχευμένη και ισόρροπη ανακατανομή της τουριστικής κίνησης και της επισκεψιμότητας σε όλη την έκταση της Περιφέρειας με σκοπό τον αποκορεσμό και την άμβλυνση της εποχικότητας του τουρισμού μέσω της ανάδειξης νέων αποκεντρωμένων πόλων έλξης και της οργανωμένης δικτύωσης των σημείων ενδιαφέροντος».
Τα σχεδιαζόμενα έργα Πολιτισμού στην Περιφέρεια Αττικής με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ 2021-2027 αφορούν τόσο στο Σύγχρονο Πολιτισμό όσο και στην Πολιτιστική Κληρονομιά και υπηρετούν τους ίδιους κοινούς στόχους.
Εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για την για την εφαρμογή τοπικών εδαφικών/χωρικών στρατηγικών με συστηματικό τρόπο, προσέθεσε η Υπουργός Πολιτισμού, αποτελεί το μοντέλο της Ολοκληρωμένης Χωρικής (ΟΧΕ) ή Εδαφικής (ΟΕΕ) Επένδυσης, που προσφέρει τη δυνατότητα μεγιστοποίησης των δυνατοτήτων μιας ευρύτερης περιοχής με βάση ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο, που υλοποιεί αλληλένδετες και αλληλοσυμπληρούμενες δράσεις σε διαφορετικούς τομείς, ενώ συγχρόνως κάνει συντονισμένη και στοχευμένη χρήση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων και της ψηφιακής τεχνολογίας.
Η Λίνα Μενδώνη αναφέρθηκε και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει το μοντέλο της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης στον Τομέα του Πολιτισμού, το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο της εξαιρετικά γόνιμης και δημιουργικής συνεργασίας που έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια το Υπουργείο Πολιτισμού με την Περιφέρεια Αττικής. «Από έναν συνολικό προϋπολογισμό, τόνισε η Υπουργός, που μπορεί να αγγίξει τα 170 εκ. ευρώ, στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ευελπιστούμε ότι στο πλαίσιο της ΟΧΕ θα μπορέσουμε, με τη συνεργασία της Περιφέρειας, να αντλήσουμε από το Περιφερειακό Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ» και να αξιοποιήσουμε περί τα 60 εκ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα πιστεύουμε ότι θα μπορέσουμε να τα διασφαλίσουμε μέσω των λοιπών Τομεακών Προγραμμάτων».
Νίκος Χαρδαλιάς: «Ολιστικό σχέδιο έργων από την Περιφέρεια Αττικής για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας»
Τη χρηματοδότηση νέων έργων Πολιτισμού μέσα από την υλοποίηση μιας Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (ΟΧΕ) στην Αττική, συνολικού προϋπολογισμού 50 εκατομμυρίων ευρώ, ανακοίνωσε ο Περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς, επισημαίνοντας μάλιστα ότι η Περιφέρεια Αττικής είναι η μοναδική Περιφέρεια της χώρας, η οποία εφαρμόζει αυτή τη στιγμή το εργαλείο των ΟΧΕ στον τομέα του Πολιτισμού.
«Εκπονούμε έναν ολιστικό σχεδιασμό έργων και δράσεων για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας» υπογράμμισε ο κ. Χαρδαλιάς και ανακοίνωσε ότι από το νέο ΕΣΠΑ, μέσα από το Πρόγραμμα «Αττική» 2021-2027 θα χρηματοδοτηθούν επιμέρους έργα Πολιτισμού. Σε αυτά εντάσσονται η αποκατάσταση και διαρρύθμιση διατηρητέου κτηρίου επί της οδού Φιλελλήνων, προϋπολογισμού 4,5 εκατομμυρίων ευρώ, η επαναλειτουργία του Παλαιού Μουσείου της Ακρόπολης, ύψους 3,8 εκατομμυρίων ευρώ κ.α.
Ο Περιφερειάρχης Αττικής ανέφερε επίσης, ότι ήδη έχει ξεκινήσει η χρηματοδότηση 22 νέων πολιτιστικών δρώμενων σύγχρονου πολιτισμού, συνολικού προϋπολογισμού 10 εκατομμυρίων ευρώ, με συμμετοχή ακόμη περισσότερων πολιτιστικών φορέων, όπως το Κέντρο Πολιτισμού «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος», η Εθνική Πινακοθήκη, το Μουσείο Μπενάκη, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης κ.α.
«Έχουμε την τύχη και την ευλογία, να ζούμε σ’ έναν τόπο ταυτισμένο με τον πολιτισμό. Στην Αττική συνυπάρχουν μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και αρχαιολογικοί χώροι με διεθνή ακτινοβολία, μουσεία σύγχρονης Τέχνης και κέντρα πολιτισμού. Αποτελεί ύψιστο καθήκον μας, όχι μόνο η διαφύλαξη αυτών των πολιτιστικών θησαυρών, αλλά και η προσπάθεια ανάδειξής τους. Σε αυτή την εθνική προσπάθεια, έχουμε ως πολύτιμο χρηματοδοτικό εργαλείο το Πρόγραμμα “Αττική 2021 – 2027”. Έχοντας άριστη συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, αξιοποιούμε τους πόρους του ΕΣΠΑ με τον πλέον κατάλληλο και καινοτόμο τρόπο», τόνισε χαρακτηριστικά ο Νίκος Χαρδαλιάς.
Παράλληλα, ο Περιφερειάρχης Αττικής προανήγγειλε ότι, το επόμενο διάστημα, πρόκειται να παρουσιαστεί το συνολικό σχέδιο της νέας Περιφερειακής Αρχής για την τουριστική ανάπτυξη και προβολή της Αττικής και για την ενίσχυση του πολιτιστικού προϊόντος της.
«Επενδύουμε στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Αττικής μας, επιδιώκουμε την επανατοποθέτηση της εικόνας της. Πιστεύουμε βαθύτατα, ότι τα έργα πολιτισμού είναι έργα αναπτυξιακά, δημιουργούν προστιθέμενη αξία, αποτελούν σημαντικό πλεονέκτημα για την περιφερειακή οικονομική ανταγωνιστικότητα, καθώς επίσης και μοχλό ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας και απασχόλησης», κατέληξε ο κ. Χαρδαλιάς.
Μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασης η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο Περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς, ξεναγήθηκαν στους χώρους του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, το οποίο διασώζει την ιστορία των κατοίκων της Αθήνας από την τουρκοκρατία μέχρι και τον 20o αιώνα, ένα έργο που υλοποιήθηκε με τη σύμπραξη του Υπουργείου Πολιτισμού με την Περιφέρεια Αττικής με εξασφάλιση διαδοχικής χρηματοδότησης από τα Προγράμματα του ΕΣΠΑ.
Η ομιλία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη.
Αγαπητέ κύριε Περιφερειάρχα, αγαπητέ Νίκο,
Κύριοι Γενικοί και Ειδικοί Γραμματείς,
Αγαπητά στελέχη της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, των Διαχειριστικών και Επιτελικών Δομών του ΕΣΠΑ,
Αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι,
Κυρίες και κύριοι,
Με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση σας υποδέχομαι κι εγώ σήμερα στους νέους χώρους του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, με την ευκαιρία της εκδήλωσης η οποία διοργανώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και την Περιφέρεια Αττικής με αντικείμενο έργα και δράσεις μακράς πνοής, συγχρηματοδοτούμενων από το ΕΣΠΑ και το Περιφερειακό Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ», που έχουν στόχο να αναδείξουν το μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, αλλά και τοπίο της Αττικής ως στρατηγικό αναπτυξιακό πόρο για ολόκληρη τη Χώρα.
Η επιλογή του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, που άνοιξε σχετικά πρόσφατα τις πύλες του στους επισκέπτες και εξελίσσεται ταχύτατα σε ένα νέο τοπόσημο της μητροπολιτικής Αθήνας έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό. Ευρισκόμενο στην καρδιά της αρχαίας Αθήνας -πλάι στα σπουδαιότερα και πιο αναγνωρίσιμα μνημεία της και ταυτόχρονα σε μια από τις λίγες παραδοσιακές γειτονιές, που επιβίωσαν στον πυκνό οικοδομικό ιστό της σύγχρονης πόλης- συγκεντρώνει και συμπυκνώνει την ιστορική διαχρονία της πρωτεύουσας και τη δυναμική συνάντηση των πολυάριθμων εκφάνσεων του αρχαίου και του νεότερου -υλικού και άυλου- πολιτισμού, που συνθέτουν το μοναδικό και ιδιαίτερο χαρακτήρα της Αθήνας. Πρόκειται, για ένα σύνθετο και μακρόπνοο έργο που υλοποιήθηκε χάρη στη γόνιμη σύμπραξη του Υπουργείου Πολιτισμού με την Περιφέρεια Αττικής, με εξασφάλιση διαδοχικής χρηματοδότησης από τα Προγράμματα του ΕΣΠΑ.
Όπως είχα την ευκαιρία να επισημάνω και σε άλλες αντίστοιχες εκδηλώσεις το τελευταίο διάστημα, έχει πλέον αποδειχθεί και επιστημονικά με μετρήσιμα στοιχεία αυτό που διακηρύσσουμε σθεναρά τα τελευταία χρόνια: Ότι ο Πολιτισμός όχι μόνον αποτελεί ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας, αλλά είναι και κρίσιμος στρατηγικός παράγοντας για την οικονομική και κοινωνική της συνοχή και ανάπτυξη.
Είναι ένα προνομιακό πεδίο, στο οποίο η ελληνική οικονομία και η κοινωνία μας μπορούν -με υψηλές αξιώσεις- να στηρίξουν την εξέλιξη και την πρόοδό τους. Αντίστοιχα, η Χώρα μπορεί να εδραιώσει διεθνώς την προσφορά, την προβολή και την επιρροή της στην Ευρώπη και στον κόσμο του 21ου αιώνα. Δύο διαδοχικές μελέτες, που εκπονήθηκαν για λογαριασμό του Υπουργείου Πολιτισμού από την εταιρία Deloitte το 2013-4 και το 2023-24 σχετικά με την αποτίμηση της συμβολής του Πολιτισμού στο εθνικό προϊόν επί τη βάσει του οικονομικού αποτυπώματος των δράσεων και έργων πολιτισμού που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013 και 2014-2020, κατέδειξαν με συνέπεια ότι κάθε ευρώ που επενδύθηκε στον Πολιτισμό επέστρεψε στην ελληνική οικονομία 3,16 και 3,44 ευρώ αντίστοιχα, ενώ για κάθε 1 εκ. ευρώ που επενδύεται δημιουργούνται 48,78 ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης – νέες θέσεις εργασίας ή διατήρηση υφιστάμενων. Σύμφωνα με άλλη μία πρόσφατη μελέτη του ερευνητικού ινστιτούτου «Διανέοσις», στον Πολιτισμό απασχολούνται σχεδόν 200.000 άνθρωποι, το 3% του εργατικού δυναμικού της χώρας. Ο κόπος τους έχει μοναδική και αναντικατάστατη συνεισφορά στον εθνικό πλούτο και ακόμη μεγαλύτερη δυναμική στην αδιατάρακτη μεγέθυνσή του, συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται όλο και πειστικότερα.
Έχοντας ακριβώς επίγνωση όλων αυτών των δεδομένων, τα τελευταία 4,5 χρόνια το Υπουργείο Πολιτισμού διαμορφώνει συνειδητά και συστηματικά -μέσω των πολιτικών του- ένα νέο, ευέλικτο και δυναμικό λειτουργικό και αναπτυξιακό μοντέλο πολιτιστικής διαχείρισης, με βάση την επιστημονική γνώση, τη μέγιστη και βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, καθώς και την ορθολογική αξιοποίηση των υφιστάμενων υλικών και ανθρώπινων πόρων, με στόχο την επίτευξη πολλαπλασιαστικού αποτελέσματος και οικονομίας κλίμακας.
Προτεραιότητά μας είναι η ανάπτυξη δημοσίων ρεαλιστικών πολιτικών με απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα στην ποιότητα ζωής των πολιτών, στην πολιτιστική επιχειρηματικότητα, στην οικονομική ανάπτυξη. Η ανάδειξη του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα ως ολοκληρωμένου, βιώσιμου αναπτυξιακού εργαλείου, που καλλιεργεί οικοσυστήματα επιχειρηματικότητας, συμβάλλοντας καθοριστικά στη κοινωνική συνοχή. Πρωταγωνιστές στην προσπάθεια αυτή είναι οι δημιουργοί, οι καλλιτέχνες, οι επαγγελματίες του χώρου, οι εργαζόμενοι στο Υπουργείο Πολιτισμού και στους δημόσιους πολιτιστικούς φορείς, οι οποίοι συγκροτούν μια πλειοψηφία, που εκφράζει την ισχυρή και δημιουργική Ελλάδα. Είναι αυτοί, που διαμορφώνουν τη σύγχρονη πολιτιστική φυσιογνωμία της χώρας, αναδεικνύοντας τη σε παγκόσμια Επικράτεια Πολιτισμού.
Κύριο εργαλείο μας στην προσπάθεια αυτή είναι η «Πολιτιστική Χάρτα Ανάπτυξης και Ευημερίας», που έχουμε καταρτίσει για καθεμία από τις 13 περιφέρειες, με έργα υποδομών διασυνδεδεμένα με δράσεις, που ενδυναμώνουν τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και ενισχύουν τον πολιτιστικό τουρισμό, αλλά και με τις αναγκαίες θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Η Πολιτιστική Χάρτα αποτελεί τον οδικό χάρτη για την αναγέννηση και ανάδειξη του Πολιτισμού ως στρατηγικού αναπτυξιακού πόρου και ως σημαντικού παράγοντα κοινωνικής συνοχής και ευημερίας. Σημαντικές δράσεις, μείζονα έργα για τις τοπικές κοινωνίες, αλλά ουσιαστικά διεθνούς βεληνεκούς, αποδίδονται σταδιακά ως το 2027. Έργα που αλλάζουν τον πολιτιστικό χάρτη της χώρας και δημιουργούν ένα εντελώς νέο πολιτιστικό τοπίο σε κάθε Περιφέρεια και συνολικά στην Επικράτεια.
Η «Εθνική Πολιτιστική Χάρτα», η οποία απευθύνεται και στις 13 Περιφέρειες της Χώρας, ήδη παρουσιάζει σημαντικά οφέλη για την οικονομία και για την κοινωνία. Βασική αρχή της Πολιτιστικής Χάρτας είναι η υιοθέτηση συστηματικών, ολοκληρωμένων και ολιστικών στρατηγικών, η αξιοποίηση προσαρμοσμένων και εξειδικευμένων προτύπων και μεθόδων, η πραγματοποίηση στοχευμένων παρεμβάσεων, καθώς και η υλοποίηση συνεργειών και συμπράξεων για επίτευξη του μέγιστου δυνατού πολλαπλασιαστικού αποτελέσματος και οικονομίας κλίμακας, που αποτελούν κρίσιμα στοιχεία μιας «έξυπνης», βιώσιμης, αειφόρου και καθολικής ανάπτυξης σε τοπικό, περιφερειακό και διαπεριφερειακό επίπεδο.
Ο εμπλουτισμός, η αναζωογόνηση και η συνδυαστική αξιοποίηση του κεφαλαίου της πολιτιστικής κληρονομιάς με στοιχεία της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας, και ταυτόχρονα με το τοπικό μείγμα προϊόντων, υπηρεσιών και κοινωνικών δραστηριοτήτων κάθε περιοχής, αποτελεί μια σημαντική πτυχή αυτής της προσπάθειας. Στοχεύουμε στην ανάδειξη και αξιοποίηση του συνόλου του πολιτιστικού αποθέματος της Χώρας μέσα από τη σύνδεση του πολιτιστικού μας αποθέματος με το «Σήμερα», την καθημερινότητα και τις ανάγκες των ανθρώπων.
Η μέγιστη και βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων –ειδικά από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία– προς αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί κεντρικό άξονα της πολιτικής μας. Μέσα από τα Προγράμματα του ΕΣΠΑ, του Ταμείου Ανάκαμψης, του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων έχουμε προσπαθήσει να καλύψουμε τις ανάγκες και να ενισχύσουμε τις αναπτυξιακές ευκαιρίες σε κάθε σημείο της Χώρας. Σήμερα, με ευρωπαϊκούς πόρους, του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης, το Υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί το μεγαλύτερο πρόγραμμα έργων υποδομών –περισσότερα από 820 έργα και δράσεις, προϋπολογισμού άνω του 1,2 δισ. ευρώ- επιπροσθέτως των συμβατικών έργων ρουτίνας. Καλύπτουν κάθε πτυχή του Πολιτισμού, την πολιτιστική κληρονομιά, όλων των μορφών και όλων των περιόδων, τη σύγχρονη δημιουργία, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, και απασχολούν χιλιάδες εργαζόμενους όλων των ειδικοτήτων.
Τα έργα αυτά όχι μόνο είναι αρμονικά κατανεμημένα, ώστε να μην προκύπτει η παραμικρή ευνοϊκή μεταχείριση του Κέντρου σε βάρος της Περιφέρειας, αλλά θα έλεγα ότι ενέχουν και μια θετική διάκριση υπέρ της Περιφέρειας. Και τούτο διότι όπως δείχνει και η μελέτη της «Διανέοσις», μεταξύ κέντρου και περιφέρειας υφίσταται ακόμη μια ιδιαίτερα σημαντική αναπτυξιακή δυσαρμονία, καθώς τα τρία τέταρτα της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας του πολιτιστικού κλάδου εξακολουθούν να προέρχονται από την Αττική, στην οποία εδρεύει το 58% των επιχειρήσεων και απασχολείται το 60% των εργαζομένων. Η Αττική διαθέτει τη μερίδα του λέοντος όσον αφορά στα πλέον δημοφιλή μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, τα μουσεία και τις μεγάλες πολιτιστικές υποδομές παντός είδους, συγκεντρώνοντας πάνω από το 40% των αντίστοιχων επισκεπτών. Αποκομίζει επίσης τα μεγαλύτερα οφέλη από την άνοδο του τουρισμού και των εσόδων που απορρέουν από αυτόν.
Αυτό, βέβαια, ουδόλως σημαίνει ότι η Αττική δεν κατέχει εξέχουσα θέση στους σχεδιασμούς μας. Αντιθέτως. Η Περιφέρεια Αττικής, γεωγραφικά από τις μικρότερες σε έκταση, συγκεντρώνει σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού και της οικονομικής δραστηριότητας της Χώρας, ωστόσο, σε αυτή την εξαιρετικά πυκνοκατοικημένη περιοχή εξακολουθούν να συναντώνται ορισμένες από τις πιο έντονες ανισότητες, κοινωνικές και εισοδηματικές. Όσον αφορά δε στον Πολιτιστικό και στον Τουριστικό Τομέα, το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας εντοπίζεται ως επί το πλείστον στο κέντρο της Αθήνας και λιγότερο στα περίχωρα.
Υπό αυτό το πρίσμα, αφετηρία των σχεδιασμών μας αποτελεί ένα νέο όραμα για τη συνολική αποτελεσματική διαχείριση του φυσικού και πολιτιστικού Αττικού τοπίου ως μείζονος τουριστικού προορισμού και αναπτυξιακού κεφαλαίου με συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους:
-
Προστασία και διαφύλαξη της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς με άξονα τη βιωσιμότητα, την αειφορία.
-
Εμπλουτισμό, βελτίωση της ποιότητας και της ελκυστικότητας υποδομών και υπηρεσιών.
-
Αναδιοργάνωση, αποκέντρωση, διάχυση, διασπορά και στοχευμένη και ισόρροπη ανακατανομή της τουριστικής κίνησης και της επισκεψιμότητας σε όλη την έκταση της Περιφέρειας, με σκοπό τον αποκορεσμό και την άμβλυνση της εποχικότητας του τουρισμού μέσω της ανάδειξης νέων αποκεντρωμένων πόλων έλξης και της οργανωμένης δικτύωσης των σημείων ενδιαφέροντος. Η αξιοποίηση του μοντέλου των πολιτιστικών διαδρομών, που διασυνδέουν επιμέρους μνημεία και χώρους Πολιτισμού με άλλα φυσικά αξιοθέατα και σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος γύρω από έναν κοινό θεματικό άξονα ενθαρρύνοντας την οργανωμένη και συνολική επίσκεψή τους στο πλαίσιο μιας ενιαίας εμπειρίας, αποτελεί ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό εργαλείο προς την κατεύθυνση αυτή.
Κατά την Προγραμματική Περίοδο 2014-2020 του ΕΣΠΑ, με χρηματοδότηση από το Ε.Π. «ΑΤΤΙΚΗ» υλοποιήθηκαν από τις Υπηρεσίες και τους φορείς του Υπουργείου Πολιτισμού 26 Πράξεις συνολικής Δημόσιας Δαπάνης πάνω από 38 εκ. ευρώ. Οι μισές πράξεις προϋπολογισμού περ. 12.5 εκ. ευρώ αφορούσαν στον Σύγχρονο Πολιτισμό, ενώ οι άλλες μισές ύψους σχεδόν 26 εκ. ευρώ αφορούσαν στην Πολιτιστική Κληρονομιά.
Κατά τη νέα Προγραμματική Περίοδο 2021-2027, το Ε.Π. «ΑΤΤΙΚΗ» περιλαμβάνει εκ νέου δράσεις Σύγχρονου Πολιτισμού, που απευθύνονται σε Εποπτευόμενους Φορείς και άλλους πολιτιστικούς οργανισμούς και έχουν στόχο την ενίσχυση και υποστήριξη της υλοποίησης καθιερωμένων ήδη σύνθετων διοργανώσεων και μεμονωμένων εκδηλώσεων (φεστιβάλ μουσικής, εικαστικών και παραστατικών τεχνών, εκθέσεων, συνεδρίων κ.λπ.), που πραγματοποιούνται σε τακτική και επαναλαμβανόμενη βάση και αποτελούν πλέον αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών της Αττικής.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε συνδυαστικές δράσεις με στοιχεία καινοτομίας και διεθνούς συνεργασίας, που αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής, ενισχύουν την πολιτιστική φυσιογνωμία των μεγαλύτερων αστικών κέντρων της Περιφέρειας, αλλά και εμπλουτίζουν το προσφερόμενο τουριστικό προϊόν, διευρύνοντας την αναγνωρισιμότητα νέων και αναδυόμενων τουριστικών πόλων έλξης τόσο στον ηπειρωτικό κορμό όσο και στα νησιά. Παράλληλα, επιδιώκεται η στενότερη συνεργασία των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων που μπορεί να οδηγήσει σε επιτυχημένους συνδυασμούς εκδηλώσεων και στη μεγιστοποίηση των θετικών αποτελεσμάτων για την πολιτιστική κίνηση της ολόκληρης της Περιφέρειας και τις προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξής της. Ήδη έχει εκδοθεί μια πρώτη σχετική πρόσκληση προϋπολογισμού 10 εκ. ευρώ, στην οποία έχουν ενταχθεί 4 δράσεις ύψους σχεδόν 3 εκ. ευρώ.
Στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, κρίσιμο παράγοντα για την ευόδωση των σχεδιασμών μας συνιστά η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης και πολυδιάστατης εδαφικής/χωρικής στρατηγικής προσέγγισης, προσαρμοσμένης στα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά. Ως γνωστόν, για την εφαρμογή τοπικών εδαφικών/χωρικών στρατηγικών με συστηματικό τρόπο έχει αναπτυχθεί και εφαρμόζεται πανευρωπαϊκά το εργαλείο της Ολοκληρωμένης Χωρικής (ΟΧΕ) ή Εδαφικής (ΟΕΕ) Επένδυσης. Η ΟΧΕ προσφέρει τη δυνατότητα μεγιστοποίησης των δυνατοτήτων μιας ευρύτερης περιοχής με βάση ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο, που υλοποιεί αλληλένδετες και αλληλοσυμπληρούμενες δράσεις σε διαφορετικούς τομείς (υποδομές, υπηρεσίες, προϊόντα, μάρκετινγκ, επιχειρηματικότητα), ενώ συγχρόνως κάνει συντονισμένη και στοχευμένη χρήση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων και της ψηφιακής τεχνολογίας.
Το μοντέλο των ΟΧΕ παρέχει χρηματοδοτική ευελιξία και ενθαρρύνει την ευρύτερη μόχλευση κεφαλαίων για επενδύσεις. Απαραίτητη, ωστόσο, προϋπόθεση και συνθήκη προκειμένου το μοντέλο αυτό να έχει προοπτική επιτυχίας συνιστούν οι ευρείες και συντονισμένες συνέργειες. Απαιτείται η συνολική κινητοποίηση Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα. Απαιτείται η ενεργή συμμετοχή και σύμπραξη στο πλαίσιο μιας ευρύτερης εταιρικής σχέσης της Κεντρικής Κυβέρνησης, της Περιφερειακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της Κοινωνίας των Πολιτών και της επιχειρηματικής κοινότητας, τόσο στην αρχική υλοποίηση, όσο κυρίως στην μακροπρόθεσμη διασφάλιση της βιωσιμότητας των δράσεων.
Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει το μοντέλο της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης στον Τομέα του Πολιτισμού βρίσκεται στο επίκεντρο της εξαιρετικά γόνιμης και δημιουργικής συνεργασίας που έχουμε αναπτύξει με την Περιφέρεια Αττικής, η οποία στηρίζει ενεργά τη στρατηγική μας, συμμετέχοντας στο σχεδιασμό, στη χρηματοδότηση και στην υλοποίηση ενός ευρύτατου προγράμματος έργων τόσο στο Μητροπολιτικό Κέντρο της Αθήνας, όσο και εκτός αυτού.
Από έναν συνολικό προϋπολογισμό που μπορεί να αγγίξει τα 170 εκ. ευρώ στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ευελπιστούμε ότι στο πλαίσιο της ΟΧΕ θα μπορέσουμε με τη συνεργασία της Περιφέρειας να αντλήσουμε από το Περιφερειακό Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ» και να αξιοποιήσουμε περί τα 60 εκ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα πιστεύουμε ότι θα μπορέσουμε να τα διασφαλίσουμε μέσω των λοιπών Τομεακών Προγραμμάτων.
Πρέπει να επισημανθεί ότι τα έργα και τα ποσά αυτά θα πρέπει να προστεθούν στα ήδη υλοποιούμενα στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», το οποίο περιλαμβάνει εμβληματικές δράσεις και επενδύσεις σε πολιτιστικές υποδομές τόσο της Πολιτιστικής Κληρονομιάς όσο και του Σύγχρονου Πολιτισμού με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, στις οποίες εμπλέκεται το σύνολο σχεδόν των Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, καθώς και πολλοί από τους Εποπτευόμενους Φορείς του. Μέχρι σήμερα στην Επικράτεια έχουν ενταχθεί 206 έργα συνολικής Δημόσιας Δαπάνης περ. 610 εκ. ευρώ, με τα 50 από αυτά προϋπολογισμού άνω των 240 εκ. ευρώ (ήτοι το 40,0% της Συνολικής Δημόσιας Δαπάνης των έργων του ΥΠΠΟ στο ΤΑΑ) να επικεντρώνονται στην Περιφέρεια Αττικής. Ενδεικτικά μόνο αναφέρω τα σύνθετα έργα στο π. βασιλικό κτήμα στο Τατόϊ, ένα εμβληματικό έργο για την Αττική και εργαλείο αναζωογόνησης της Βόρειας Αττικής (€50 εκ.), η αποκατάσταση, και ανάδειξης των μνημείων της Ακρόπολης, της Αρχαίας Αγοράς και του Κεραμεικού των Αθηνών (€14 εκ.), το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά (€93 εκ.), το στέγαστρο του Πολυανδρίου στην «Εσπλανάδα» του ΚΠΙΣΙΝ (€6.5 εκ.), το Μέγαρο Prokesch von Osten επί της Φειδίου 3, το πρώτο Ελληνικό Ωδείο, το REX και το κτήριο του Εθνικού Θεάτρου, έργα στους αρχαιολογικούς χώρους της Ελευσίνας και της Αίγινας (€4.5 εκ.) και πολλά άλλα.
Ο Γιάννης Μυλωνάς, Προϊστάμενος της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία είναι επίσης αρμόδια για το συντονισμό των δράσεων και του Ταμείου Ανάκαμψης, πρόκειται εν συνεχεία να αναλύσει και να εξειδικεύσει σε βάθος το χαρακτήρα, τις στοχεύσεις και τα μέσα υλοποίησης των έργων της Αττικής, που προγραμματίζουμε μαζί με τον Περιφερειάρχη και τις υπηρεσίες του, να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ 2021-2027.
Σε αυτό το σημείο θέλω να τονίσω ιδιαίτερα ότι για όλα αυτά τα έργα, η συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και ιδιαίτερα με την Περιφέρεια Αττικής μπορεί να προβλέπεται και να απαιτείται θεσμικά, ωστόσο, η εξαιρετική έως τώρα παραγωγικότητα και επιτυχία της οφείλεται καίρια στην εμπειρία, την επάρκεια και τον επαγγελματισμό των μόνιμων υπηρεσιακών στελεχών της, τα οποία και ευχαριστώ στο πρόσωπο του προϊσταμένου της Διαχειριστικής Αρχής Δημήτρη Δρόση, αλλά και των στελεχών του Υπουργείου Πολιτισμού, με τα οποία καθημερινά εξελίσσουμε το όραμα σε σχέδιο και το σχέδιο σε χειροπιαστό έργο. Και φυσικά, στην πολιτική διορατικότητα και αποτελεσματικότητα της εκλεγμένης ηγεσίας της Περιφέρειας. Γι’ αυτό εκφράζω τις θερμότατες ευχαριστίες μου προς τον αγαπητό φίλο Νίκο Χαρδαλιά, ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του ως νέος επικεφαλής της Περιφέρειας συμμερίζεται πλήρως το κοινό μας όραμα και ενισχύει με κάθε τρόπο τη συλλογική μας προσπάθεια.
