Η κηδεία του Οκτάβιο Πας στην Πόλη του Μεξικού (20.4.98)
Στις 19 Απριλίου του 1998 εγκατέλειπε τη ζωή πλήρης ημερών ο Μεξικανός νομπελίστας, συγγραφέας και διπλωμάτης, Οκτάβιο Πας. Λίγες μέρες αργότερα ο δικός μας Αλέξανδρος Σχινάς συνθέτει ένα καυστικό επιτύμβιο για τον νεκρό ομότεχνο, ανέκδοτο μέχρι σήμερα, σημειώνοντας στην εισαγωγή: «Ιστορική ημερομηνία η 10η Μαΐου του 1998! Ενώ για τις συνεταιρικές τυραννίες ή τα αργύρια προδοτικών ασπασμών ο αριθμός τριάκοντα παραμένει εισέτι οριακός, διερράγη σήμερα το επί αιώνες θεωρούμενο αδιαπέραστο φράγμα των τριάκοντα ελληνικών ομοιοκαταληξιών σε „-πας“.» Ο Σχινάς απευθύνεται ρητά σε «φιλοπαίγμονες αποδέκτες» αυτού του ποιήματος των όντως τριάντα τεσσάρων ομοιοκατάληκτων στίχων, το οποίο επιγράφει: Ενδεικτικόν δηκτικόν επιτύμβιον συντεθέν επιφθόνως και ανωνύμως υπό πολεμίων του Οκταβίου Πας.
Δεν λησμονούμε, Οκτάβιε Πας,
ότι δεν ήσουν σεμνός λαπάς.
Πάντα επεζήτησες περιωπάς,
φρούδους διακρίσεις και παντοδαπάς
δόξας, αρχαίας ή νωπάς,
για άλλους λίαν χαλεπάς,
οδυνηράς και ποταπάς,
αλλά για σένα χαρωπάς.
Των στίχων σου ο μαστραπάς
ξεχείλισε, και ο πας
φρίττει με τας παρεκτροπάς
επέων χωρίς περικοπάς.
Όθεν υφ’ όλας τας σκεπάς
σε εκκλησιές και επισκοπάς
δεν τόλμησε κανείς παπάς
να σ’ ευλογήσει εκεί που πας
στου Άδη τας οδούς τας στενωπάς.
Εσύ εντούτοις δεν σιωπάς,
Με την Κλειώ, την Ερατώ και τας λοιπάς
εκείνας με τας ρίνας τας γρυπάς
και αιωνίως άνευ λόγου σκυθρωπάς
αμετανόητα μεθοκοπάς.
Ανάλγητα με συνεχείς ριπάς
παμπάλαια έργα σου ξανασκορπάς –
ιάμβους, ελεγείας και μολπάς
που μας θυμίζουν πολλαπλάς ροπάς
μια και προέρχονται από κλοπάς –
και την τρωθείσα μνήμη μας χτυπάς
με κεραυνούς και αστραπάς.
Κι ενώ λες πως μας αγαπάς,
μας ταλανίζεις, μας κατατρυπάς,
ανοίγεις μέσα μας παντού οπάς,
μανιωδώς τους όρχεις μας ζουπάς
και μας τη σπας.
Αλλά γιατί ο Σχινάς λογχεύει με δηλητηριώδη ποιητικά βέλη τον Οκτάβιο Πας; Ο Μεξικανός συγγραφέας όταν ήταν νέος είχε συνταχθεί με την Αριστερά κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου, το 1968 είχε παραιτηθεί από το πρεσβευτικό του αξίωμα στο Νέο Δελχί διαμαρτυρόμενος για τη σφαγή των φοιτητών από τις δυνάμεις ασφαλείας στην Πλατεία Τλατελόλκο στην Πόλη του Μεξικού. Αργότερα εστίασε στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το σοβιετικό καθεστώς, μια μεταστροφή που δεν του συγχώρησε η Αριστερά στη Λατινική Αμερική.
Αυτή τη δυσφορία απηχεί και το επιτύμβιο του Σχινά, ο οποίος μάλιστα στο τέλος αναθέτει και μια ανατριχιαστική, όπως γράφει, άσκηση στους λάτρεις του Πας: Να αξιοποιηθούν όλες οι ανωτέρω ομοιοκαταληξίες σε ποίημα διαμετρικά αντιθέτου περιεχομένου, με τον τίτλο «Αποθεωτικόν επιτύμβιον συντεθέν υπό θαυμαστών του Οκταβίου Πας», που να αρχίζει με τον στίχο «Παμμέγιστος υπήρξες, πας». Απ’ όσο ξέρουμε ένα τέτοιο υμνητικό επιτύμβιο δεν γράφτηκε ποτέ.
