«..Ονειρεύομαι να αφυπνιστούν οι άνθρωποι, να ενεργοποιηθούν και να αλλάξουν. Ολόκληρη η ανθρωπότητα έχει αμέτρητες πληγές που αιμορραγούν και τραύματα που έχουν ανάγκη από ίαση. Αλλά δεν θα πάψω να πιστεύω στην επούλωσή τους!»
Συνέντευξη στην Σμαράγδα Μιχαλιτσιάνου
Η επαφή της Έλλης Μερκούρη με τη Σχολή Τυφλών της Θεσσαλονίκης , η οποία αποτέλεσε και τη πρώτη της εθελοντική συνεργασία , οδήγησε τα βήματά της στην Θεατρική Ομάδα Κωφών «Τρελά χρώματα», που είναι υπεύθυνη . Η Ομάδα αποτελεί μια σύμπραξη κωφών και ομιλούντων καλλιτεχνών.
Καταξιωμένη σκηνοθέτης, θεατρολόγος, ηθοποιός και όχι μόνο, που πέρασε από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης (Σ.Σ: Βιογραφικό της δημοσιεύουμε στο τέλος της συνέντευξης) , επιμελείται όλες τις σκηνοθεσίες της ομάδας και συμμετέχει και ως ηθοποιός από το 2011, ανεβάζοντας παραστάσεις, που εξερευνούν ανθρώπινα ζητήματα, κοινωνικά θέματα ,ενώ συμμετέχει ενεργά σε δράσεις, που αποσκοπούν στην στερέωση των ατόμων, τα οποία έχουν πρόβλημα ακοής.
Πρόκειται για το Δίγλωσσο λεγόμενο θέατρο, που είναι μια προσέγγιση θεμελιώδη στις ανθρώπινες αναζητήσεις και βλέψεις , και συνδυάζει διαφορετικές μορφές τέχνης και γλώσσας (Ελληνική Νοηματική Γλώσσα και προφορικός λόγος), δημιουργώντας μια μοναδική θεατρική εμπειρία στους θεατές. ‘Ένα θέατρο προσπελάσιμο σε όλους.
Σήμερα το timesnews.gr φιλοξενεί με μεγάλη χαρά την κα. Μερκούρη , η οποία αγωνίζεται να αποκτήσει πλήρως τις ικανότητες της νοηματικής γλώσσας και μας μιλά για την φετινή παράσταση της ομάδας «Τρελλά χρώματα» , που …βρίσκεται σε «Κατάσταση πολιορκείας» στο θέατρο Άβατον , ώστε να μεταφέρει στη σκηνή την αλληγορία του Αλμπέρ Καμύ για το φόβο.
- Φαίνεται ότι κρατάει γερά κ. Μερκούρη η κοινότητα των κωφών και στην τέχνη του θεάτρου δίνοντας θετικό μήνυμα σε όλους μας.
Το ταξίδι της Θεατρικής Ομάδας Κωφών “Τρελά Χρώματα” έχει απρόσμενη και συγκινητική διαδρομή. Ξεκινήσαμε με εντατική μελέτη των θεατρικών κειμένων, τη διερεύνηση διαφορετικών υποκριτικών μεθόδων και τη παράλληλη φωνητική ερμηνεία με ταυτόχρονη απόδοση στην νοηματική γλώσσα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, κατορθώσαμε να εξερευνήσουμε διαφορετικούς τρόπους σκηνικής αφήγησης, αλλά και επικοινωνίας μεταξύ Κωφών και ακουόντων καλλιτεχνών. Η προσέγγισή μας συνδέεται με την θεατρική πράξη και την ανάδειξη νέων πρακτικών, οι οποίες χρησιμοποιούν ποικίλα εκφραστικά μέσα από το σωματικό θέατρο και τον αυτοσχεδιασμό μέχρι οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης, επιτυγχάνοντας μια βαθιά σωματική και ψυχική επικοινωνία μεταξύ Κωφών και ακουόντων ηθοποιών. Η μοναδικότητα αυτής της εμπειρίας δεν μπορεί να περιγραφεί εύκολα.
- Αληθεύει, ότι δεν επιτρέπεται στους κωφούς να φοιτήσουν σε δραματική σχολή, επειδή ο νόμος προϋποθέτει την σωματική ακεραιότητα των φοιτητών;
Δυστυχώς, στην Ελλάδα σε αυτά τα ζητήματα της τέχνης σε σχέση με την αναπηρία είμαστε πολύ πίσω, σχεδόν σαν να βρισκόμαστε στον μεσαίωνα, αν σκεφτεί κανείς ότι ο νόμος περί αρτιμέλειας για συμμετοχή στις δραματικές σχολές καταργήθηκε το 2017. Αν ένα άτομο με αναπηρία επιθυμούσε να φοιτήσει εισαχθεί σε Ανώτερη Δραματική Σχολή, δεν του επιτρεπόταν η εισαγωγή του. Ο συγκεκριμένος ρατσιστικός νόμος περί αρτιμέλειας ευτυχώς έχει καταργηθεί. Ωστόσο, μέχρι τώρα δεν έχουν υπάρξει οι κατάλληλες υποδομές για να μπορέσει ένας καλλιτέχνης με αναπηρία να φοιτήσει σε μια καλλιτεχνική σχολή. Θεωρώ ότι, σχετικά με τα ζητήματα της αναπηρίας, πρέπει να αλλάξει η οπτική μας, ξεκινώντας από την εκπαίδευση.
- Υπάρχει πάντα η προκατάληψη κατά των κωφών και η κοινωνική απομόνωση ή τείνει να εξαλειφθεί στο πέρασμα του χρόνου;
Το ερώτημα αυτό, σίγουρα θα ήταν καλύτερα να απαντηθεί από κάποιο μέλος της Ομάδας που θα μπορούσε να περιγράψει πώς έχει βιώσει τη προκατάληψη ή την κοινωνική απομόνωση. Από πλευράς μου, αυτό που μπορώ να αναφέρω, έχοντας συναναστροφή με παιδιά ή ενήλικες με κάθε τύπο αναπηρίας εξαιτίας της διδασκαλίας, είναι ότι έχουμε να διανύσουμε τεράστιες αποστάσεις μέχρι να φτάσουμε σε αυτό που ονομάζεται ισότιμη συμμετοχή και πρόσβαση. Βεβαίως, έχουν επιτευχθεί σημαντικά βήματα, αλλά ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς.
- Με ποιο σκεπτικό επιλέξατε να ανεβάσετε το έργο “Κατάσταση Πολιορκίας” του Albert Camus;
Ως καλλιτέχνης πάντοτε επιθυμώ να μπορώ να μεταδώσω ένα ισχυρό μήνυμα μέσα από τη θεατρική μου τέχνη. Το αλληγορικό αυτό έργο μιλάει για τον φόβο, την εξουσία και την ελεύθερη βούληση. Πόσο πιο επίκαιρο θέμα, καθώς αφορά τη παρούσα κατάσταση που βιώνουμε όλοι! Η παγκόσμια δικτατορία που επιβάλλεται μας φέρνει στο νου, αλλά και συνάδει με τη σύγχρονη εποχή που διανύουμε. Η κοινωνική αναταραχή που ξεσπάει, καθιστώντας παρωχημένες τις ατομικές ελευθερίες, δεν μπορεί να μην μας θυμίζει πρόσφατα γεγονότα. Ο Καμύ εφευρίσκει τα «Πιστοποιητικά Ύπαρξης» που κανείς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτά. Ακόμη μια βιωματική εμπειρία που τη ζήσαμε όλοι με ανάλογα πιστοποιητικά. Ο παραλογισμός της ανθρώπινης ύπαρξης υποδηλώνει ότι ο φόβος μπορεί να νικηθεί μέσω της αλληλεγγύης, της αγάπης και της συλλογικής αντίστασης. Αυτό ήταν και το μήνυμα που θέλαμε ήθελα να μεταδώσω στους θεατές.
«Η προσέγγισή μας συνδέεται με την θεατρική πράξη και την ανάδειξη νέων πρακτικών, οι οποίες χρησιμοποιούν ποικίλα εκφραστικά μέσα από το σωματικό θέατρο και τον αυτοσχεδιασμό μέχρι οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης, επιτυγχάνοντας μια βαθιά σωματική και ψυχική επικοινωνία μεταξύ Κωφών και ακουόντων ηθοποιών. Η μοναδικότητα αυτής της εμπειρίας δεν μπορεί να περιγραφεί εύκολα.»
Επιπλέον, προσδοκούσα να δημιουργήσω μια δίγλωσση σκηνική αφήγηση, η οποία να ενσωματώνει διαφορετικές θεατρικές τεχνικές όπως η παντομίμα, ο λυρικός μονόλογος ή διάλογος, ο «χορός της τραγωδίας» ως χορωδιακό σύνολο και οι μέθοδοι προσβασιμότητας να εντάσσονται στο δραματικό πλαίσιο, προσδίδοντας και αναδεικνύοντας μια διαφορετική διάσταση των τεχνικών.
- Πώς αντέδρασαν με το έργο οι κωφοί ηθοποιοί που συμμετέχουν στη διανομή του έργου με τους ακούοντες ; Πήραν από την πρώτη ανάγνωση το μήνυμα του έργου, ότι ο φόβος μπορεί να νικηθεί μέσω της αλληλεγγύης, της αγάπης και της συλλογικής αντίστασης;
Θεωρώ ότι τα μέλη της Ομάδας, αλλά και οι συνεργάτες όταν πραγματοποιήθηκε μια πρώτη δραματουργική ανάλυση του έργου, αφουγκράστηκαν το σπουδαίο ανθρωπιστικό μήνυμα που ενυπάρχει σε αυτό το έργο και σε ποιο βαθμό είναι πραγματικά επίκαιρο. Όπως σε όλα τα προηγούμενα θεατρικά έργα, θεωρώ ότι το αγάπησαν και το υπερασπίστηκαν με κάθε τρόπο, ενώ πιστεύω ότι με τον τρόπο του ο Καμύ μίλησε στην καρδιά του καθενός από εμάς.
- Κυρία Μερκούρη πως καταφέρνετε το αποτέλεσμα της ιδανικής συνεργασίας σε ένα θίασο, που αποτελείται από ακούοντες και κωφούς ηθοποιούς;
Η Ομάδα ανεβάζει επαγγελματικές παραστάσεις εδώ και μια δεκαπενταετία. Όπως αντιλαμβάνεστε, υπάρχει ένας ισχυρός πυρήνας μεταξύ των μελών της Ομάδας, αλλά και των συντελεστών που συνεργάζονται μαζί μας. Συνήθως, στις παραστάσεις πραγματοποιείται εναλλαγή διαφορετικών ρόλων από όλους τους ηθοποιούς και χρειάζεται εντατική μελέτη των χαρακτήρων που ερμηνεύουμε. Συνεπώς, για έναν ηθοποιό μια τέτοιου είδους εμπειρία, δεν θα μπορούσε παρά να είναι μεγάλη πρόκληση.
«Δυστυχώς, στην Ελλάδα σε αυτά τα ζητήματα της τέχνης σε σχέση με την αναπηρία είμαστε πολύ πίσω, σχεδόν σαν να βρισκόμαστε στον μεσαίωνα, αν σκεφτεί κανείς ότι ο νόμος περί αρτιμέλειας για συμμετοχή στις δραματικές σχολές καταργήθηκε το 2017. Αν ένα άτομο με αναπηρία επιθυμούσε να φοιτήσει εισαχθεί σε Ανώτερη Δραματική Σχολή, δεν του επιτρεπόταν η εισαγωγή του.»
Επιπλέον, το να επικοινωνεί ένας Κωφός ηθοποιός με έναν ακούοντα επί σκηνής αποτελεί σίγουρα μια ξεχωριστή συνθήκη, καθώς οι δυο καλλιτέχνες μπορούν να συνομιλούν μέσω μιας ιδιαίτερης αισθαντικότητας και να βιώνουν μια βαθιά επικοινωνία μέσω της σκηνικής πράξης. Χρειάζεται λοιπόν μια υπέρβαση του καθενός μέσα σε μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική συνθήκη, όπου αν δεν είμαστε όλοι συνδεδεμένοι, δεν είναι εφικτό να λειτουργήσει. Ωστόσο, η συνύπαρξη αυτή είναι γεμάτη ανατροπές και ανακαλύψεις. Θεωρώ ότι, οι εμπειρίες που μπορεί να αποκομίσει κάποιος από αυτή την συναναστροφή είναι τόσο ιδιαίτερες και μοναδικές που είναι αδύνατον να μην σου αλλάξουν κάπως το βλέμμα προς τη ζωή.
- Πώς είναι η συμπεριφορά των θεατών απέναντι σε ανθρώπους με προβλήματα ακοής; Πώς αντιδρούν κατά την διάρκεια της παράστασης κι όταν πέφτει η αυλαία;
Από την πλευρά μας νιώθουμε ευγνωμοσύνη που ο κόσμος μας στηρίζει μέχρι τώρα και μάλιστα σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Οι θεατές που μπορεί να παρακολουθήσουν μια παράστασή μας είναι είτε ακούοντες, είτε Κωφοί. Ωστόσο, απώτερος σκοπός μας είναι, όπως ακριβώς ενώνονται επί σκηνής οι καλλιτέχνες, μέσω της τέχνης του θεάτρου, με τον ίδιο τρόπο να μπορέσουν να ενωθούν και οι θεατές μας. Η ανταπόκριση των θεατών είναι βαθιά συγκινητική. Όταν αφουγκράζεσαι ότι οι θεατές ανακαλύπτουν την ομορφιά μιας τόσο εκφραστικής γλώσσας, όπως είναι η νοηματική, οι στιγμές είναι μοναδικές.
- Η επαφή σας με τη Σχολή Τυφλών της Θεσσαλονίκης , η οποία αποτέλεσε και τη πρώτη σας εθελοντική συνεργασία με αυτούς, ήταν αυτή , που σας οδήγησε στην ομάδα “Τρελά χρώματα”, που έχει παρουσιάσει με επιτυχία πολλά έργα μέχρι σήμερα;
Δεν ξέρω αν είναι τυχαίο το γεγονός, σίγουρα ωστόσο, μπορεί να έπαιξε τον ρόλο του. Δεν υπήρξε πάντως κάποια σκέψη από πριν. Συνέβησαν όλα μέσα από ένα φυσικό επακόλουθο. Η γνωριμία μου με αυτά τα υπέροχα πλάσματα που απαρτίζουν την Ομάδα είναι από τα πιο όμορφα δώρα που μπορεί να δεχθεί κάποιος στη ζωή. Μαζί συμπορευτήκαμε και ζήσαμε μοναδικές στιγμές εντός και εκτός σκηνής που δεν ξεχνιούνται.
- Το κοινό που παρακολουθεί τις παραστάσεις σας είναι μεικτό;
Η παράσταση αποτελεί ένα καλλιτεχνικό έργο, το οποίο απευθύνεται τόσο σε Κωφούς, όσο και ακούοντες θεατές, όπου δεν γνωρίζουμε ποτέ ποια μπορεί να είναι η σύνθεσή τους. Ωστόσο, επιθυμούμε η Ομάδα, μέσω της καλλιτεχνικής της πορείας, να πηγαίνει όλο και πιο πέρα και να μην μένει ποτέ στάσιμη. Αυτό υποδεικνύει τη συμμέτοχη ακόμη περισσότερων θεατών με ή χωρίς αναπηρία, με την προοπτική να λάβουν γνώση και άλλοι άνθρωποι περί τέχνης και αναπηρίας.
- Εσείς έχετε κατακτήσει τη νοηματική γλώσσα;
Αυτή η γλώσσα δεν κατακτιέται τόσο εύκολα! Και αυτό είναι το ωραίο! Το δίγλωσσο θέατρο που προτείνουμε χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη και υπομονή. Είναι γεγονός ότι υπήρξαν πολλές δυσκολίες και εμπόδια και πάντοτε ο καθένας από εμάς, πραγματικά προσπαθεί να ξεπερνάει τον εαυτό του. Υπήρξαν στιγμές που δεν πίστευα πόσα εμπόδια παρουσιάζονταν και σε πόσα ζητήματα που προκύπταν, έπρεπε να βρούμε λύσεις. Στο τέλος όμως, με έναν μαγικό τρόπο όταν άρχιζε η παράσταση, όλα βρίσκονταν στη θέση τους και ο καθένας ήταν εκεί έτοιμος να προσφέρει την ψυχική του ύπαρξη με σεβασμό προς τον θεατή.
- Η πολιτεία στηρίζει τέτοιες προσπάθειες;
Όσον αφορά τη Θεατρική Ομάδα Κωφών «Τρελά Χρώματα», καθ’ όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής της πορείας είχε την τιμή να συνεργαστεί με σημαντικούς πολιτιστικούς φορείς, από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος μέχρι να κατορθώσει να κάνει συμπαραγωγή με το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης και να επιχορηγηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι προκειμένου να πραγματοποιηθούν Καθολικά Προσβάσιμες παραστάσεις με ισότιμη συμμετοχή είναι απαραίτητες οι Υπηρεσίες Προσβασιμότητας που δεν είναι δυνατόν το κόστος τους να εντάσσεται στις οικονομικές ανάγκες που υπάρχουν ήδη σε μια παραγωγή.
- Τι σας ενοχλεί περισσότερο κα Μερκούρη στη σύγχρονη κοινωνία;
Πολλές στιγμές αναρωτιέμαι πώς ζούμε σ’ ένα κόσμο γεμάτο από φασαρία και βία που μοιάζει με ζούγκλα; Πώς δεν οδηγούμαστε στην τρέλα από τον καταιγισμό των δυσάρεστων κυρίως πληροφοριών; Αισθάνομαι ότι είμαστε σαν άλλες Αλίκες που προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια Χώρα αλλοπρόσαλλων πραγμάτων και η ευγένεια, η καλοσύνη, η αγάπη και η δημιουργία ίσως να αποτελούν τα μοναδικά ηρεμιστικά που γαληνεύουν…
- Τι ονειρεύεστε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς;
Να αφυπνιστούν οι άνθρωποι, να ενεργοποιηθούν και να αλλάξουν. Ολόκληρη η ανθρωπότητα έχει αμέτρητες πληγές που αιμορραγούν και τραύματα που έχουν ανάγκη από ίαση. Αλλά δεν θα πάψω να πιστεύω στην επούλωσή τους! Δεν μπορεί! Μέσα από τα συντρίμμια και τα χαλάσματα, θα αναδυθεί η ζωή γεμάτη από φως, ελπίδα και αγάπη!
«Ο παραλογισμός της ανθρώπινης ύπαρξης υποδηλώνει ότι ο φόβος μπορεί να νικηθεί μέσω της αλληλεγγύης, της αγάπης και της συλλογικής αντίστασης. Αυτό ήταν και το μήνυμα που θέλαμε ήθελα να μεταδώσω στους θεατές.».
Βιογραφικό Έλλης Μερκούρη
Ηθοποιός και θεατρολόγος. Υποψήφια διδάκτωρ του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Κάλων Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ), απόφοιτη της Δραματικής Σχολής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (Κ.Θ.Β.Ε) (2004), του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Κάλων Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ) (Master Intergrated) (2011), του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α) στον τομέα της Ανθρωπολογίας του Χορού (2020) και του Μεταπτυχιακού Αρχαίου Δράματος του Κέντρου Αρχαίου Δράματος “Δεσμοί” (2011).
Συμμετείχε σε σεμινάρια με τους Θ.Τερζόπουλο, Μ.Μαρμαρινό, Λ.Κονιόρδου, Φ.Κομνηνού, E.Lewinson, Γ.Παρασκευόπουλο, Α.Μανωλικάκη.
Έχει συνεργαστεί στο θέατρο με διάφορους σκηνοθέτες: Κ.Ρήγο, Γ.Καλαβριανό, Ε.Φεζολλάρι, Μ.Βακούση, Δ.Κωνσταντινίδη, Κ.Σπανού, Ξ. Αηδονοπούλου, Φ.Αθανασιάδου, Ν.Βεργίδη, Γ.Σίμωνα κ.α.
Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στα Προγράμματα Δια Βίου Μάθησης στον τομέα της Ειδικής Καλλιτεχνικής Αγωγής (2020-2022), ενώ συνεργάζεται με το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων στο Πρόγραμμα «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» (2020-2022) ως επιμορφώτρια στον τομέα των παραστατικών τεχνών.
Έχει πραγματοποιήσει εισηγήσεις σε ομιλίες και συνέδρια σε πανεπιστημιακά ιδρύματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ήταν υπεύθυνη για το Παιδικό/Εφηβικό τμήμα του Θεατρικού Εργαστηρίου του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Ρούμελης (2015-2020).
Έχει συνεργαστεί με τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Ιδρύματος Μ.Κακογιάννης, του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων, της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας, με τους Δήμους Καλλιθέας, Ζωγράφου, Χαλανδρίου, Υμηττού, στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση και σε διάφορους πολιτιστικούς οργανισμούς από το 2004.
Έχει σκηνοθετήσει θεατρικά έργα σε Δημοτικά Σχολεία στην Αττική και στην περιφέρεια, ενώ σκηνοθέτησε το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Με το Βλέμμα του Άλλου» για την Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (2019-2020).
Είναι υπεύθυνη στην Θεατρική Ομάδα Κωφών “Τρελά Χρώματα”, η οποία αποτελεί μια σύμπραξη κωφών & ομιλούντων καλλιτεχνών, επιμελείται όλες τις σκηνοθεσίες και συμμετέχει και ως ηθοποιός από το 2011, ενώ παραστάσεις έχουν παρουσιαστεί στο θέατρο της Αρχαίας Ολυμπίας, στους Δελφούς, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο Γαλλικό Ινστιτούτο, στο Ίδρυμα Μ.Κακογιάννης, στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Ρούμελης κ.α. Παραστάσεις της Ομάδας έχουν τελέσει υπό την αιγίδα του Ομίλου της UNESCO Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος, του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος και της Ιαπωνικής Πρεσβείας, ενώ έχει επιχορηγηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού.
- Οι φωτογραφίες είναι της Δάφνης Δρακούλη
