Διαμαρτυρίες στις αρχές Απριλίου για τις μαζικές δίκες αντιφρονούντων στην Τυνησία
Κάτριν Σέαρ
Το περασμένο Σαββατοκύριακο η Χαΐμα Ισά, συγγραφέας και ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τυνησία, καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 18 ετών. Παρέμενε προφυλακισμένη από το 2023. Κόρη πολιτικού κρατούμενου, αναγκάζεται τώρα και η ίδια να εκτίσει πολυετή ποινή φυλάκισης, κατηγορούμενη για «συνομωσία κατά της ασφάλειας του κράτους». Και δεν είναι η μόνη.
Σε μία μαζική δίκη αντιφρονούντων, δεκάδες άνθρωποι που είχαν επικρίνει τον πρόεδρο της Τυνησίας Καΐς Σαγιέντ καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης μεταξύ 13 και 66 ετών. Πρόκειται για πολιτικούς, διπλωμάτες, δικηγόρους, ακτιβιστές. Κάποιοι είχαν διαφύγει εγκαίρως από τη χώρα και καταδικάστηκαν ερήμην.
«Η κυβέρνηση της Τυνησίας έχει προχωρήσει σε αυθαίρετες συλλήψεις και πολιτικά υποκινούμενες καταδίκες για να ταπεινώσει και να τιμωρήσει τους επικριτές της, για να τους αναγκάσει να σιωπήσουν» καταγγέλλει η διεθνής ανθρωπιστική οργάνωση Human Rights Watch. Από την πλευρά της η Διεθνής Αμνηστία κάνει λόγο για μία «δίκη-παρωδία», που αποδεικνύει την περιφρόνηση της κυβέρνησης για το κράτος δικαίου και τις διεθνείς υποχρεώσεις της Τυνησίας.
«Η Τυνησία είναι ασφαλής» επιμένει η ΕΕ
Μόλις τρεις ημέρες πριν συμβούν όλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαινόταν να εκτιμά με εντελώς διαφορετικό τρόπο την κατάσταση στην Τυνησία. Αυτό προκύπτει από την ερμηνεία της για το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, που πρόκειται να τεθεί σε ισχύ τον Ιούνιο του 2026, αλλά οι Βρυξέλλες θα ήθελαν να θέσουν σε εφαρμογή συγκεκριμένα κομμάτια του Συμφώνου ακόμη νωρίτερα, προκειμένου να επιταχύνουν τις διαδικασίες για (μη) παροχή ασύλου στην ΕΕ.
Βασική πτυχή του Συμφώνου είναι ο ευρύς κατάλογος των τρίτων χωρών που θεωρούνται «ασφαλείς χώρες προέλευσης» και στις οποίες μπορούν να επιστρέφονται οι μετανάστες, όταν απορρίπτεται η αίτηση ασύλου που είχαν καταθέσει εντός της ΕΕ. Στις χώρες αυτές συμπεριλαμβάνονται -μεταξύ άλλων- το Κόσοβο, το Μπαγκλαντές, η Κολομβία, η Ινδία, η Αίγυπτος, το Μαρόκο και η Τυνησία.
Με βάση το νομικό πλαίσιο που τίθεται σύντομα σε ισχύ, όσοι προέρχονται από μία «ασφαλή χώρα προέλευσης» κατά τεκμήριο δεν δικαιούνται άσυλο στην ΕΕ. Ισχύει αυτό πράγματι και για την Τυνησία; Ναι, απαντά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αιτιολογώντας την εκτίμηση αυτή με το ότι «το Σύνταγμα της χώρας προβλέπει ότι η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη και ασκείται από δικαστικούς λειτουργούς που δεν λογοδοτούν σε κανέναν, παρά μόνο στο Δίκαιο».
«Αν δεν ήταν τόσο τραγική η κατάσταση, θα λέγαμε ότι πρόκειται για μία ειρωνική συγκυρία» δηλώνει στην DW o Ράσμους Αλένιους Μπόσερουπ, διευθυντής της ΜΚΟ EuroMed Rights με έδρα την Κοπεγχάγη. Ο ίδιος λέει ότι στην Τυνησία καταγράφονται συνεχώς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Η Δικαιοσύνη, πολιτικοί της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφοι, υπέρμαχοι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακτιβιστές έχουν στοχοποιηθεί τα τελευταία τρία-τέσσερα χρόνια», επισημαίνει.
Η περίπτωση της Αιγύπτου
«Ακόμα χειρότερη είναι η κατάσταση στην Αίγυπτο» σημειώνει ο Ράσμους Αλένιους Μπόσερουπ, λέγοντας ότι στη χώρα αυτή υπάρχουν περίπου 60.000 πολιτικοί κρατούμενοι, ενώ η Δικαιοσύνη δεν μπορεί να θεωρηθεί ανεξάρτητη. Το διά ταύτα: «Δεν έχει νόημα να χαρακτηρίζουμε ‘ασφαλείς’ αυτές τις χώρες μόνο και μόνο για λόγους σκοπιμότητας, ώστε να επισπεύσουμε την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου».
Ναι μεν μεταρρυθμίσεις, αλλά…
Η ίδια η ΕΕ σημειώνει ότι ένας δεσμευτικός κατάλογος με «ασφαλείς χώρες προέλευσης» (SCO, εν συντομία) μπορεί να επιταχύνει τις διαδικασίες ασύλου, καθώς οι αρμόδιες αρχές θα τείνουν να απορρίψουν αιτήσεις μεταναστών, που προέρχονται από τις συγκεκριμένες χώρες. Στόχος είναι να έχει ολοκληρωθεί «μέσα σε τρεις μήνες» η εξέταση της αίτησης ασύλου σε αυτή την περίπτωση, όπως αναφέρει η ίδια η ΕΕ.
Όπως ανέφερε Ευρωπαίος αξιωματούχος σε σχετική ενημέρωση τον Μάιο του 2024, πολλά κράτη-μέλη έχουν ούτως ή άλλως τον δικό τους κατάλογο με «ασφαλείς χώρες προέλευσης», κάτι που θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους ενδιαφερόμενους «να καταθέτουν αίτηση κατά προτίμηση σε εκείνες τις χώρες, στις οποίες θεωρούν ότι υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνει αποδεκτή». Αυτό αποτρέπεται με τη θέσπιση ενός ενιαίου καταλόγου SCO, εκτιμά ο αξιωματούχος.
Όπως διευκρινίζει εκπρόσωπος της Κομισιόν τον Απρίλιο, η ένταξη μίας χώρας στον κατάλογο SCO δεν σημαίνει ότι «οι πάντες είναι ασφαλείς» και σε κάθε περίπτωση «τα κράτη-μέλη οφείλουν να εξετάζουν κατά περίπτωση την κάθε αίτηση ασύλου, είτε ο αιτών προέρχεται από μία ‘ασφαλή χώρα’ είτε όχι». Παρά ταύτα, λέει ο Αλένιους Μπόσερουπ στην DW, για μερικούς από τους αιτούντες άσυλο η όλη διαδικασία «καθιστά πιο δύσκολο το βάρος της απόδειξης ότι πράγματι κινδυνεύουν» εφόσον προέρχονται από μία «ασφαλή χώρα προέλευσης».
Ασφαλώς, τονίζει ο επικεφαλής της EuroMed Rights, «η ΕΕ επιχειρεί να επισπεύσει τις διαδικασίες ασύλου και, για να είμαστε αντικειμενικοί, είναι εύλογη αυτή η φιλοδοξία. Απαιτούνται κάποιες μεταρρυθμίσεις. Το πρόβλημα είναι ότι αυτές δεν μπορεί να υλοποιηθούν κατά τέτοιον τρόπο, ώστε θεμελιώδη δικαιώματα να τίθενται υπό αμφισβήτηση».
Πώς προκύπτουν οι «ασφαλείς χώρες»;
Ανθρωπιστικές οργανώσεις εκφράζουν σοβαρούς ενδοιασμούς για τα κριτήρια, με τα οποία μία χώρα υπάγεται στον κατάλογο με τις «ασφαλείς χώρες προέλευσης». Η Κομισιόν απαντά ότι ο κατάλογος αυτός βασίζεται σε ανάλυση δεδομένων από τον Οργανισμό της ΕΕ για το Άσυλο, τα κράτη-μέλη, την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, Ευρωπαίους διπλωμάτες και άλλες πηγές.
Επιπλέον, λαμβάνεται υπόψη το σημερινό ποσοστό αποδοχής αιτήσεων ασύλου. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της Τυνησίας ήδη σήμερα γίνεται δεκτό μόλις το 4% των αιτήσεων που κατατίθενται εντός της ΕΕ. «Αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις μία λίστα SCO, τουλάχιστον χρησιμοποίησέ τη με τον σωστό τρόπο» είναι η συμβουλή του Αλένιους Μπόσερουπ. «Στην καλύτερη περίπτωση φαίνονται ασαφή και ανεπαρκώς τεκμηριωμένα τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται σήμερα για να χαρακτηριστεί μία χώρα ασφαλής ή μη ασφαλής. Μπορούμε όντως να συζητήσουμε αν θεωρείται ασφαλής χώρα το Μαρόκο, αλλά για την Αίγυπτο ή την Τυνησία δεν τίθεται καν θέμα συζήτησης…».
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
Πηγή: www.dw.com
