- Γράφει ο ΝΙΚΟΣ Χ. ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ
Η απάντηση δεν είναι απλή, καθώς η σημασία των όρων “δεξιά”, “αριστερά” και “κέντρο” έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου και εξακολουθεί να εξελίσσεται. Οι όροι “αριστερά” και “δεξιά” εμφανίστηκαν για πρώτη φορά κατά τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, όπου οι υποστηρικτές της μοναρχίας κάθονταν δεξιά του προέδρου της Εθνοσυνέλευσης και οι υποστηρικτές της επανάστασης αριστερά.
Η Αριστερά παραδοσιακά συνδέεται με ιδέες όπως η κοινωνική ισότητα, η αλληλεγγύη, τα δικαιώματα των εργαζομένων, η κρατική παρέμβαση στην οικονομία και η προοδευτική κοινωνική αλλαγή.
Η Δεξιά παραδοσιακά συνδέεται με ιδέες όπως η ατομική ελευθερία, η ελεύθερη αγορά, η περιορισμένη κρατική παρέμβαση, η διατήρηση της τάξης και των παραδοσιακών αξιών.
Το Κέντρο αναφέρεται σε πολιτικές θέσεις που βρίσκονται μεταξύ της αριστεράς και της δεξιάς, συχνά συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο πλευρές.
Η σημασία τους σήμερα
Σήμερα, οι όροι “δεξιά”, “αριστερά” και “κέντρο” εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ευρέως, αλλά η σημασία τους έχει γίνει πιο περίπλοκη και αμφιλεγόμενη. Οι πολιτικές ιδεολογίες δεν είναι πλέον τόσο καθορισμένες όσο ήταν στο παρελθόν. Πολλά κόμματα και άτομα συνδυάζουν στοιχεία από την αριστερά και τη δεξιά, καθιστώντας δύσκολο τον ακριβή προσδιορισμό τους σε ένα συγκεκριμένο σημείο του πολιτικού φάσματος.
Η εμφάνιση νέων ζητημάτων, όπως η κλιματική αλλαγή, η παγκοσμιοποίηση, η μετανάστευση και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+, έχει περιπλέξει περαιτέρω το πολιτικό φάσμα. Οι παραδοσιακές διαιρέσεις μεταξύ αριστεράς και δεξιάς δεν είναι πάντα επαρκείς για την κατανόηση των διαφορετικών θέσεων σε αυτά τα ζητήματα.
Η σημασία των όρων “δεξιά” και “αριστερά” μπορεί να διαφέρει σημαντικά μεταξύ διαφορετικών χωρών και πολιτισμών.
Παρά την πολυπλοκότητα και την αμφιλεγόμενη φύση τους, οι όροι “δεξιά”, “αριστερά” και “κέντρο” εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ευρέως στην πολιτική και τα μέσα ενημέρωσης. Μπορούν να είναι χρήσιμοι διότι παρέχουν ένα γενικό πλαίσιο για την κατανόηση των διαφορετικών πολιτικών ιδεολογιών και θέσεων. Επίσης προσφέρουν έναν συνοπτικό τρόπο περιγραφής των πολιτικών πεποιθήσεων και των κομμάτων και διευκολύνουν την πολιτική συζήτηση και τον διάλογο.
Ενώ οι όροι “δεξιά”, “αριστερά” και “κέντρο” μπορεί να μην είναι πλέον τόσο ακριβείς ή επαρκείς όσο ήταν στο παρελθόν, εξακολουθούν να έχουν κάποια σημασία στην πολιτική. Παρέχουν ένα χρήσιμο πλαίσιο για την κατανόηση των πολιτικών ιδεολογιών και διευκολύνουν την πολιτική συζήτηση. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε την πολυπλοκότητα και τη ρευστότητα του πολιτικού φάσματος και να αποφύγουμε τις υπερβολικές απλουστεύσεις.
Σε ένα άρθρο του ο Άντονι Γκίντενς ειχε γράψει: Όποιος κατακτάει το κέντρο του εκλογικού σώματος νικάει, αλλά η προσπάθεια να κατακτήσουν το κέντρο οδηγεί τη δεξιά και την αριστερά να γίνονται όμοιες, ως το σημείο να μην μπορούν να αναγνωριστούν σε σχέση με τις παραδόσεις τους.
Ο Γκίντενς υποστηρίζει ότι υπάρχει μια τάση τα πολιτικά κόμματα να συγκλίνουν προς το κέντρο, προκειμένου να προσελκύσουν το μεγαλύτερο δυνατό μέρος του εκλογικού σώματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια θολή διάκριση μεταξύ των παραδοσιακών ιδεολογιών της αριστεράς και της δεξιάς, με αποτέλεσμα να χάνουν την ξεχωριστή τους ταυτότητα.
Συμφωνώ με την άποψη ότι η πολιτική σήμερα συχνά χαρακτηρίζεται από μια προσπάθεια για προσέγγιση του κέντρου. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για αυτό. Η παραδοσιακή ταξική δομή της κοινωνίας έχει γίνει πιο περίπλοκη, με αποτέλεσμα να είναι πιο δύσκολο για τα κόμματα να απευθυνθούν σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού. Ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, η παγκοσμιοποίηση και η μετανάστευση δεν μπορούν εύκολα να τοποθετηθούν στο παραδοσιακό φάσμα αριστεράς-δεξιάς, οδηγώντας τα κόμματα να αναζητήσουν νέες θέσεις. Η έμφαση στην εικόνα και την επικοινωνία στην πολιτική συχνά οδηγεί τα κόμματα να υιοθετούν πιο μετριοπαθείς θέσεις, προκειμένου να αποφύγουν την αποξένωση των ψηφοφόρων. Ωστόσο, δεν είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι η προσέγγιση του κέντρου οδηγεί αναπόφευκτα στην πλήρη ομογενοποίηση των πολιτικών κομμάτων.
Υπάρχουν ακόμα σημαντικές διαφορές μεταξύ της αριστεράς και της δεξιάς:
Η αριστερά τείνει να υποστηρίζει ένα ισχυρότερο κράτος με μεγαλύτερη παρέμβαση στην οικονομία και τις κοινωνικές υπηρεσίες, ενώ η δεξιά προτιμά ένα μικρότερο κράτος με περιορισμένη παρέμβαση. Δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην κοινωνική δικαιοσύνη και την αναδιανομή του πλούτου, ενώ η δεξιά συχνά τονίζει την ατομική ευθύνη και την ελεύθερη αγορά. Τείνει να υποστηρίζει πιο προοδευτικές κοινωνικές αξίες και την πολυπολιτισμικότητα, ενώ η δεξιά συχνά δίνει μεγαλύτερη έμφαση στις παραδοσιακές αξίες και την εθνική ταυτότητα.
Ενώ η τάση προς το κέντρο είναι μια πραγματικότητα στη σύγχρονη πολιτική, οι παραδοσιακές ιδεολογίες της αριστεράς και της δεξιάς εξακολουθούν να έχουν σημασία. Τα πολιτικά κόμματα μπορεί να προσαρμόζουν τις θέσεις τους για να προσελκύσουν ένα ευρύτερο εκλογικό κοινό, αλλά εξακολουθούν να διατηρούν μια βασική ταυτότητα που τα διαφοροποιεί. Ωστόσο, το ζήτημα είναι ότι δεν κερδίζει πλέον το Κέντρο αλλά η Ακροδεξιά.
Η άνοδος της ακροδεξιάς
Είναι αλήθεια ότι σε πολλές χώρες, δεν είναι το κέντρο που κερδίζει, αλλά η ακροδεξιά. Αυτό είναι ένα φαινόμενο με σύνθετες αιτίες. Η οικονομική κρίση, η ανεργία και η αυξανόμενη ανισότητα έχουν δημιουργήσει ένα αίσθημα ανασφάλειας και δυσαρέσκειας σε πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι στρέφονται σε ακραίες λύσεις. Η παγκοσμιοποίηση, η μετανάστευση και η πολυπολιτισμικότητα έχουν οδηγήσει σε κοινωνικές εντάσεις και ανησυχίες σχετικά με την εθνική ταυτότητα και τις παραδοσιακές αξίες. Η αυξανόμενη δυσπιστία προς τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα και τους πολιτικούς έχει δημιουργήσει ένα κενό που εκμεταλλεύονται τα ακροδεξιά κόμματα, τα οποία παρουσιάζονται ως αντισυστημικά και πιο κοντά στον “απλό πολίτη”. Τα ακροδεξιά κόμματα συχνά χρησιμοποιούν μια ρητορική του φόβου, εστιάζοντας σε απειλές όπως η εγκληματικότητα, η τρομοκρατία και η μαζική μετανάστευση, για να αυξήσουν την υποστήριξή τους.
Η άνοδος της ακροδεξιάς μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κοινωνική συνοχή. Ακροδεξιά κόμματα συχνά προωθούν πολιτικές που περιορίζουν τις ελευθερίες των πολιτών, στοχεύουν ευάλωτες ομάδες όπως οι μετανάστες και οι μειονότητες, και υπονομεύουν τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Η αντιμετώπιση της ακροδεξιάς απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση. Είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που δημιουργούν έδαφος για την ανάπτυξη της ακροδεξιάς, όπως η ανεργία, η ανισότητα και η κοινωνική περιθωριοποίηση.
Τα δημοκρατικά κόμματα και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να υπερασπιστούν σθεναρά τις δημοκρατικές αξίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου. Η εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αναπτύξουν κριτική σκέψη και να μην πέφτουν θύματα της ακροδεξιάς προπαγάνδας. Είναι σημαντικό να προωθηθεί ο διάλογος, η κατανόηση και η συνεργασία μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, για να αντιμετωπιστούν οι διχαστικές τάσεις που εκμεταλλεύεται η ακροδεξιά. Πάντως, η άνοδος της ακροδεξιάς είναι μια σοβαρή πρόκληση που απαιτεί άμεση και αποτελεσματική δράση. Αυτό όμως δεν φαίνεται να το αντιλαμβάνονται σήμερα οι πολιτικοί του λεγόμενου “δημοκρατικού τόξου”
