«Αναμφίβολα, τα τελευταία πενήντα χρόνια το υλικό επίπεδο διαβίωσης έχει βελτιωθεί σε όλες τις βιομηχανικές χώρες. Δεν είναι τόσο βέβαιο το εάν βελτιώθηκε αντίστοιχα και η ποιότητά του. Κι όμως, χρησιμοποιούμε λίγο- πολύ παρόμοια αγαθά με εκείνα που χρησιμοποιούσε και η προηγούμενη γενιά. Πέραν τούτου, καταναλώνουμε περισσότερο, περισσότερο, κι ακόμα περισσότερο. Η τάση αυτή συνεχίζεται. Οι εικοσάχρονοι είναι τόσο καλά εξοικειωμένοι με μια από τις τεχνολογίες των τηλεφώνων, όσο δεν θα γίνουν ποτέ οι λίγο μεγαλύτεροι άνδρες και γυναίκες. Στις πλούσιες χώρες τα ψώνια έχουν γίνει μια καθημερινή δραστηριότητα για τις μεσαίες τάξεις –κυριολεκτικά μια μορφή αναψυχής.
Τα σχεδόν πρωτοφανή επίπεδα της οικονομικής ανάπτυξης στον κόσμο, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, προϋποθέτουν την αύξηση της κατανάλωσης. Αυτό μπορεί να γίνει είτε μέσω της εξεύρεσης νέων αγορών, είτε κάνοντας τους ήδη υπάρχοντες καταναλωτές να καταναλώνουν ακόμα πιο εντατικά. Αξιοποιούνται και οι δύο αυτές επιλογές. Για αρκετό καιρό, κάποιοι προέβλεπαν ότι τα νέα εμπορικά κέντρα που ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια στους κόμβους μεγάλων αυτοκινητόδρομων σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες θα οδηγούσαν τα καταστήματα των αστικών λεωφόρων σε μαζική χρεοκοπία. Τίποτα τέτοιο δεν συνέβη μέχρι σήμερα. Όπως φαίνεται, υπάρχει χώρος για όλους, καθώς και για τα νέα δικτυακά καταστήματα, τα οποία βρίσκονται ακόμα στις αρχές τους.
Προκειμένου να μπορούν οι άνθρωποι να καταναλώνουν περισσότερο, πρέπει είτε να αντικαθιστούν πιο συχνά τα αντικείμενα που έχουν, ή να επιλέγουν μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων. Λοιπόν, μπορούμε άφοβα να πούμε ότι συμβαίνουν αμφότερα, όχι μόνο στο πεδίο της κατανάλωσης, αλλά και σε άλλους τομείς: τόσο τα ρούχα, όσο και τα κεφαλαιουχικά αγαθά έχουν όλο και κοντινότερη ημερομηνία λήξεως κι επίσης ένα σπίτι το 2001 περιέχει πολύ περισσότερα αντικείμενα από όσα είχε ένα το 1981. Η ποικιλία αυξάνεται παντού, όχι μόνο στο πεδίο της πληροφορίας. Λίγο καιρό πριν, βγήκε στην αγορά μια πράσινη κέτσαπ. Η εταιρεία που την παρασκευάζει ετοιμαζόταν να κυκλοφορήσει και μια παραλλαγή σε μπλε χρώμα, ωστόσο τα παιδιά που εκλήθησαν να τη δοκιμάσουν δεν την βρήκαν της αρεσκείας τους. Παρόμοια ποικιλία μπορεί να παρατηρηθεί σχεδόν στα πάντα: δημητριακά για το πρωινό, έπιπλα κήπου, πουκάμισα, λάμπες, σάλτσες για τάκο, τραγανά πατατάκια, γάλα, απορρυπαντικά, προορισμοί για διακοπές… […]
Το φαινόμενο αυτό μελέτησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Σουηδός οικονομολόγος Στάφαν Λίντερ. Η μελέτη του είχε τον τίτλο The harried Leisure Class (Η ταλαιπωρημένη τάξη της σχόλης). Ο Λίντερ, συντηρητικός επικριτής της καταναλωτικής κουλτούρας, υποστήριξε ότι οι απαιτήσεις για ανάπτυξη- δομικά στοιχεία του καπιταλισμού- έχουν αναγκάσεις τον κάθε πολίτη να παράγει αποδοτικότερα και να καταναλώνει εντατικότερα. Και τα δύο είναι εξίσου απαραίτητα προκειμένου να διατηρηθεί ένας υγιής ρυθμός ανάπτυξης. […] Ο Λίντερ καταλήγει σε κάποια πρωτότυπα συμπεράσματα όσον αφορά τα ζητήματα που εξετάζουμε: για να δοθεί ώθηση στην παραγωγή, είναι απαραίτητο ένα υψηλό επίπεδο κατανάλωσης, ενώ η αυξημένη παραγωγή είναι απαραίτητη προκειμένου να κατακτηθεί ο γενικότερος στόχος της οικονομικής ανάπτυξης. Κατά συνέπεια, λέει, υποχρεωνόμαστε να καταναλώνουμε όλο και περισσότερο σε όλο και λιγότερο χρόνο. Ο ελεύθερος χρόνος εξελίσσεται διαρκώς εντονότερα σε μια παρανοϊκή καταναλωτική μανία» (σελ. 202-203).
- Πηγή: Thomas Hylland Eriksen. 2005. Η τυραννία της στιγμής. Γρήγορος και αργός χρόνος στην εποχή της πληροφορίας. Εκδόσεις Σαββάλα.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc
