- Της Σμαράγδας Μιχαλιτσιάνου
Είχαμε δύο σπουδαίους αδελφούς: τον Γιάννη και τον Μίκη! Έκαστος στον δικό του τομέα σπουδαίος και σημαντικός, ακόμα κι αν ο Γιάννης έμοιαζε να βρίσκεται στη σκιά του διαμετρήματος του Μίκη.
Έρχονται τα δίδυμα αδέλφια Αντώνης και Στέλιος Διαμαντής να αναδείξουν μέσα από το ντοκιμαντέρ τους “Γιάννης Θεοδωράκης “Ναι..μπορούμε και πάλι να ελπίζουμε”, να προβάλλουν εκείνα τα στοιχεία της ζωής του Γιάννη που τον έκαναν να ξεχωρίζει.
Ο Γιάννης Θεοδωράκης, σαν αυτόνομη οντότητα, πέρα από την σύγκριση με τον Μίκη, υπήρξε και ο ίδιος πρόσωπο με μεγάλη σπουδαιότητα, αξιόλογος, εξαιρετικός με το έργο του, με τις δράσεις του, όπως αναδεικνύεται μέσα από το ντοκιμαντέρ που αξίζει και πρέπει να το δει κάθε Έλληνας.
Γιατί αυτοί οι άνθρωποι προσέφεραν στην εξέλιξη της πατρίδας μας σε σκοτεινές περιόδους της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας , έδωσαν φως ως φάροι πολιτισμού και όχι μόνο και μας έδειξαν το δρόμο για την ελπίδα.
Αυτό προσπαθούν να κάνουν οι αξιόλογοι αυτοί δίδυμοι, ως άλλοι συνεχιστές του οράματος του Μίκη και του Γιάννη, για μια Ελλάδα όπως της αξίζει.
Και μοιάζει, σαν να παραλαμβάνουν την σκυτάλη και να αγωνίζονται και αυτοί, ώστε να συμβάλουν στην εξέλιξη του Ελληνικού πολιτισμού, από διαφορετικό μετερίζι έκαστος:
Ο Αντώνης ως καταξιωμένος θεατράνθρωπος και όχι μόνο και ο Στέλιος από την θέση του ακτιβισμού ως ενεργός πολίτης.
Στην ταινία, που θα αρχίσει να προβάλλεται από τις 12 Μαρτίου, που είναι η επίσημη πρεμιέρα, αποκλειστικά στον ιστορικό κινηματογράφο τέχνης STUDIO new star art cinema, βλέπουμε την ιστορική πορεία της Ελλάδος από τα χρόνια της νεότητας του Γιάννη μέχρι που έφυγε σε άλλους αστρικούς ορίζοντες.
Στην προβολή στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, που έγινε το αδιαχώρητο, κοινό και κριτικοί την αγκάλιασαν με μεγάλο ενθουσιασμό.
Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποια αποσπάσματα:
«Μια πραγματικά εξαιρετική δουλειά. Ένα σεμνό, γεμάτο αγάπη, αφιέρωμα, στον μοναδικό Γιάννη Θεοδωράκη .Όταν το είδα ολοκληρωμένο, δεν μπόρεσα να συγκρατήσω τα δάκρυα μου. Ο Γιάννης για μένα, δεν ήταν απλά φίλος. Ήταν αδελφός. Πόσα και πόσα δεν μου έφερε ξανά μπροστά μου, το ντοκιμαντέρ των φίλων μου, των αδελφών Διαμαντή. Χίλια μπράβο και στους δύο. Άψογη δουλειά. Τους ευχαριστώ. Υποκλίνομαι…» γράφει, μεταξύ άλλων, στο σημείωμά του ο παλαίμαχος δημοσιογράφος Πάνος Καλουδάς.
«…και τώρα τον χρειαζόμαστε όσο ποτέ. Γι’ αυτό κι ευχαριστούμε από καρδιάς, τους δημιουργούς της ταινίας, που ξεδίπλωσαν την πορεία ενός μεγάλου, γενναίου, αλλά και ταπεινού ποιητή και δημοσιογράφου, με απίστευτο σεβασμό, ακρίβεια, τρυφερότητα, αισθαντικότητα και βαθιά αγάπη…» σχολίασε η βουλευτής του ΚΚΕ Σεμίνα Διγενή.
«Ναι… μπορούμε και πάλι να ελπίζουμε” γιατί το φως της ελπίδας για τη νέα κοινωνία της κοινωνικής δικαιοσύνης παραμένει άσβεστο ζωντανό, επίκαιρο. Όχι με την έννοια της νοσταλγίας, της γραφικότητας αλλά ως αναγκαιότητα… Συγχαρητήρια στα δύο αδέλφια Αντώνη και Στέλιο, βασικούς συντελεστές του ντοκιμαντέρ. Δύο αδέλφια ταλαντούχα, με πλούσια δράση στον τομέα της τέχνης και του πολιτισμού, χωρίς να υπολείπονται της εξίσου πλούσιας κοινωνικής και συνδικαλιστικής δράσης…» υπογράμμισε στην ομιλία του ο βουλευτής Ηρακλείου του ΚΚΕ Μανώλης Συντυχάκης.
Συνέντευξη στο Timesnews.gr του Αντώνη Διαμαντή
«Ένιωσα ανακουφισμένος από τις αντιδράσεις
του κοινού που ήταν πολύ θετικές»
Ο Αντώνης Διαμαντής, χάρη στην ομορφιά που μεταφέρει στις παραστάσεις του και στην δεξιοτεχνία του, που τον καθιέρωσαν ως διακεκριμένο σκηνοθέτη στο θέατρο, πέρασε από το θεατρικό σανίδι στα 35 mm. Μαζί με το αδελφό του Στέλιο, γύρισε το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους Γιάννης Θεοδωράκης «Ναι..μπορούμε και πάλι να ελπίζουμε», επιχειρώντας να σκιαγραφήσουν τον δημοσιογράφο, ποιητή, λογοτέχνη και αυθεντικό αγωνιστή της Δημοκρατίας Γιάννη Θεοδωράκη, αδελφό του Μίκη !
Το βιογραφικό του Αντώνη Διαμαντή είναι τόσο βαρύ και ασήκωτο, ας μου επιτραπεί η έκφραση, που χρειάζεται δεκάδες σελίδες.
Σήμερα το timesnews.gr φιλοξενεί τον καλλιτέχνη, ο οποίος στόχο ζωής έχει «με το έργο του να “φυτεύει” στους θεατές, τον σπόρο της κριτικής σκέψης και αντίστασης».
«Τα ποιήματα του Γιάννη Θεοδωράκη είναι βαθιά ανθρώπινα και μου δημιουργούν την εικόνα, όταν τα διαβάζω, πεσμένων κίτρινων φύλλων…»
- Κύριε Αντώνη Διαμαντή κατά γενική ομολογία είσθε ένας καταξιωμένος θεατράνθρωπος. Τελευταία όμως, «εισβάλλατε» και στον χώρο της Έβδομης τέχνης σκηνοθετώντας το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους “Γιάννης Θεοδωράκης “Ναί… μπορούμε και πάλι να ελπίζουμε” για το οποίο οι κριτικές που πήρατε ήταν παραπάνω από επαινετικές. Πώς νιώσατε;
Η σκηνοθεσία μου σε αυτό προέκυψε, όταν ο αδελφός μου Στέλιος μου πρότεινε να “γυρίσουμε” ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του Γιάννη Θεοδωράκη μιας και είχε μαζέψει ένα εκτενές υλικό ο ίδιος, μετά από πολύμηνη έρευνα, που είχε κάνει μόνος του. Δέχτηκα, αφού η διαφαινόμενη νέα για μένα, κινηματογραφική “περιπέτεια” φάνταζε γοητευτική. Τα “γυρίσματα” επιβεβαίωσαν αυτήν μου την εντύπωση, η οποία συνοδεύτηκε από την συνειδητοποίηση ότι είχα έρθει σε επαφή με μια πολύ σημαντική προσωπικότητα. Ήταν σαν ένα σχολείο για μένα μιας και αυτοί που μιλάνε για τον Γιάννη στο ντοκιμαντέρ δεν μεταφέρουν απλώς πληροφορίες. Μεταφέρουν ιστορική γνώση.
- Μόλις διαβάσατε το σενάριο του αδελφού σας είχατε ήδη ένα όραμα για την ταινία. Αυτό μεταδόθηκε με ευκολία στους άλλους συντελεστές, για να τους εμπνεύσει, και μαζί τους να πάει το όραμα αυτό παραπέρα, μιας και ο κινηματογράφος είναι ομαδική τέχνη;
Ο Στέλιος είχε φροντίσει να μιλήσει εκτενώς, πριν από τα ‘γυρίσματα”, με όλους τους ομιλητές όπως επίσης και με τον εξαιρετικό αφηγητή στο ντοκιμαντέρ τον ηθοποιό Ανδρέα Κωνσταντίνου, που ο τρόπος της αφήγησής του συμβάλλει πολύ στην συγκίνηση και στην αποκάλυψη των γεγονότων που παρουσιάζονται. Είχε δηλαδή, προετοιμαστεί το έδαφος, αλλά μέχρι ενός σημείου, μιας και την στιγμή των συνεντεύξεων είχαμε και άλλες “αποκαλύψεις”, που προέκυπταν εκείνη την στιγμή. Δεν μπορώ βέβαια να πω, ότι διαβάζοντας το σενάριο του Στέλιου, μου δημιουργήθηκε κάποιο συγκεκριμένο όραμα. Μου δημιουργήθηκε όμως η αγωνία να κάνω μια δουλειά που να τιμά το πρόσωπο και την μνήμη του Γιάννη Θεοδωράκη. Αυτή η αγωνία με συνόδευε μέχρι την στιγμή που τελείωσε και το μοντάζ και το φιλμ προβλήθηκε στο κοινό για πρώτη φορά στο Διεθνές Φεστιβάλ των Χανίων το 2023. Μια συνειδητή απόφαση δικιά μου και του Στέλιου, γιατί τα Χανιά είναι η πόλη που έζησε και θάφτηκε. Η πόλη της καρδιάς του. Ένιωσα ανακουφισμένος από τις αντιδράσεις του κοινού που ήταν πολύ θετικές.
«Ήταν σαν ένα σχολείο για μένα μιας και αυτοί που μιλάνε για τον Γιάννη στο ντοκιμαντέρ δεν μεταφέρουν απλώς πληροφορίες. Μεταφέρουν ιστορική γνώση…»
- Τί ήταν αυτό, που άσκησε επάνω σας τόσο ακατανίκητη έλξη, αναζητώντας τον Γιάννη Θεοδωράκη και τι κρατήσατε στην ψυχή σας από Εκείνον;
Με “γοήτευσε” ο διάλογος, τον οποίο ανέπτυξα μαζί του, που ήταν αποκαλυπτικός διδακτικός και ανθρώπινος. Με γοήτευσε η επαφή που ανέπτυξα πίσω από την κάμερα, με έναν άνθρωπο, του αγώνα και της κοινωνικής προσφοράς, ο οποίος έζησε σε πολύ ταραγμένες ιστορικά εποχές δεν το “έβαλε κάτω”, δεν βολεύτηκε, ούτε “κρύφτηκε” πίσω από το όνομα του αδελφού του αλλά αγωνίστηκε μέσα από την πένα του για την αποκάλυψη της αλήθειας. Επίσης με σαγήνευσε το γεγονός της επαφής, που είχα με έναν πολύ σημαντικό ποιητή.
- Έχετε δηλώσει, ότι ο Γιάννης Θεοδωράκης «δεν έχει βρει ακόμα την θέση που του αξίζει στα Ελληνικά Γράμματα ως ποιητής, μιας και όσο ζούσε ήταν πιο γνωστός ως στιχουργός». Πιστεύετε ότι το ντοκιμαντέρ σας κάλυψε αυτό το κενό;
Το ντοκιμαντέρ είναι μια αποκάλυψη. Μια αποκάλυψη μιας ζωής γεμάτης ευαισθησία, έμπνευση και αγώνες. Μία υπενθύμιση ανθρωπιάς στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Η Ποίηση του Γιάννη Θεοδωράκη είναι μια ποίηση “χειροποίητη”, δηλαδή μια ποίηση βγαλμένη μέσα από την ίδια την ζωή. Μια εξωτερίκευση του εσωτερικού του κόσμου που το κύριο χαρακτηριστικό του είναι το τραύμα και η σιωπή όπως λέει και στο ντοκιμαντέρ ο Κώστας Φασουλάς. Είναι αλήθεια ότι δεν είχα διαβάσει πριν τα “γυρίσματα” τις ποιητικές του συλλογές.”Λιποτάκτες” και “Πλημμύρα”. Η ανάγνωση των ποιημάτων αυτών με συγκίνησε. Τα ποιήματά του, που κάποια από αυτά έγιναν και στίχοι πασίγνωστων τραγουδιών με την μουσική του Μίκη και τα σιγοτραγουδάμε χρόνια τώρα, είναι βαθιά ανθρώπινα και μου δημιουργούν την εικόνα, όταν τα διαβάζω, πεσμένων κίτρινων φύλλων .
- Θεωρείτε ότι η ταινία είναι χτύπος στα χειρόγραφα του ποιητή και στα αποσπάσματα των χρονογραφημάτων του;
Σίγουρα το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει την δύναμη της δημοσιογραφικής και λογοτεχνικής του πένας. Ο Γιάννης δημιούργησε σχολή δημοσιογραφίας .’Ήταν ένας “μαχόμενος” ρεπόρτερ της εποχής του, όχι κάποιος που αρθρογραφούσε από το γραφείο του. Έβγαινε στους δρόμους, στην καθημερινή ζωή ανακατευόταν με τους ανθρώπους και από εκεί αντλούσε τα ρεπορτάζ του. Όποιος δει το ντοκιμαντέρ θα καταλάβει, γιατί πράγμα μιλάω. Επειδή η έρευνα για το υλικό του φιλμ μας οδήγησε στο αρχείο του ΚΚΕ που μας διέθεσε τα αντίτυπα του περιοδικού “Οι Δρόμοι της Ειρήνης” διάβασα κάποια από τα ρεπορτάζ του και θαύμασα τον ιδιαίτερο τρόπο του αποτύπωσης της αλήθειας. Τόσο φυσικός και αβίαστος και τόσο αποκαλυπτικός!
- «Στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, αισθάνθηκα πολλές φορές την φωτεινή παρουσία του αξέχαστου Γιάννη Θεοδωράκη, μέσα στη σκοτεινή αίθουσα. Έτσι κι αλλιώς πάντα ήταν παρών όταν τον χρειαζόμασταν» σημείωσε η βουλευτής του ΚΚΕ Σεμίνα Διγενή. Τι θα σχολιάζατε επ’ αυτού;
Νομίζω η Σεμίνα Διγενή περιγράφει ένα καθολικό συναίσθημα, που πηγάζει κατά την διάρκεια προβολής του φιλμ. Ξέρετε αυτό μπορώ να το πω τώρα μετά από αρκετές προβολές του σε Αθήνα και Κρήτη, που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί με εξαιρετική αποδοχή από τους θεατές, ότι έχουν το εξής κοινό χαρακτηριστικό. Την συγκίνηση που απορρέει λόγω της αναβίωσης της παρουσίας του Γιάννη. Είναι απορίας άξιο βέβαια, πως κανείς δεν επιχείρησε στον κινηματογράφο την καταγραφή της ζωής και του έργου του και έρχονται τώρα δύο αδέλφια, μετά 28 χρόνια από τον θάνατό του και το επιχειρούν με ανυπέρβλητες δυσκολίες σε μια ανεξάρτητη παραγωγή. Αυτό το παρατηρούν και οι ίδιοι οι θεατές. Ίσως αυτή η “παρουσία” του Γιάννη για την οποία γράφει η Σεμίνα Διγενή γίνεται φωτεινότερη λόγω της πολύχρονης απουσίας του.
- Ο Καβάφης έλεγε: «Και τι άλλο είναι η τέχνη παρά λεπτομέρειες». Ασπάζεσθε την ρήση του Αλεξανδρινού ποιητή;
Η λεπτομέρεια στα έργα τέχνης είναι αναγνωρίσιμη από εκείνους που μπορούν να την δουν. Ο Καβάφης πολύ εύστοχα παρατηρεί εκείνη την ιδιότητα της Τέχνης που οι πολλοί δεν μπορούν να την δουν. Ίσως γιατί η θέαση της Τέχνης χρειάζεται τα μάτια της ψυχής. Θέλει την ενσυναίσθηση και όχι το cogito. (Σ.Σ: Μια φράση, της οποίας η σημασία είναι αρκετά γνωστή στον ευρύτερο πληθυσμό.
Είναι το «Cogito ergo sum», που σημαίνει «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω». Πρόκειται για λατινική απόδοση της γαλλικής φράσης «je pense donc je suis», του Καρτέσιου)
Για να γίνει αυτό χρειάζεται, ο δέκτης ενός καλλιτεχνικού δημιουργήματος, “να παραιτηθεί” από αυτό που, γνωρίζει και να προσεγγίσει το έργο Τέχνης ως ένα μικρό παιδί. Οι καλλιτέχνες δημιουργούν νέους κόσμους και πρέπει να είμαστε ανοιχτοί να μπούμε μέσα τους και να “ζήσουμε” μια νέα ζωή.
- Κύριε Διαμαντή, έχω πληροφορηθεί, ότι ετοιμάζετε μια παράσταση για τον Μίκη Θεοδωράκη. Είστε σε θέση να μου πείτε κάτι περισσότερο;
Μου έγινε μια πρόταση από τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή του ΠΣΚΗ κ. Μύρωνα Μιχαηλίδη να γράψω το κείμενο και να σκηνοθετήσω μια μουσικοθεατρική παράσταση για τον Μίκη Θεοδωράκη η οποία θα παρουσιαστεί στις 25 και 26 Απριλίου στην μεγάλη αίθουσα “Ανδρέα και Μαρίας Καλοκαιρινού” στο Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο Ηρακλείου, που χρόνια τώρα από την έναρξη λειτουργίας του μέχρι σήμερα συμβαίνουν πολύ σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα.
Η πρόταση ήταν πολύ τιμητική αλλά και πάλι μου παρουσιάστηκε αυτή η αγωνία για την άρτια παρουσίαση της ζωής και του έργου του παγκόσμιου Μίκη μας.
Το κείμενο έχει το τίτλο: “Ζητούσα Ελευτερία” φράση που δανείστηκα από την “Ασκητική” του άλλου παγκόσμιου Κρητικού, Νίκου Καζαντζάκη, μια εκ προθέσεως από μεριάς μου αναφορά που ταυτίζει αυτές τις δύο μέγιστες προσωπικότητες. Το κείμενο αναφέρεται στους αγώνες του Μίκη για την Ελευθερία. Θα συνοδεύεται από ζωντανή μουσική και τραγούδια του με εξαίρετους μουσικούς και μια ορχήστρα, όπως ακριβώς ήταν η λαϊκή ορχήστρα του Μίκη. Την ενορχήστρωση των τραγουδιών έχει αναλάβει ο επί χρόνια συνεργάτης του στην ορχήστρα του Μίκη, Τεό Λαζάρου. Τα τραγούδια θα ερμηνεύουν ζωντανά ο Βασίλης Λέκκας, ο Μάνος Παπαδάκης και η Εμμανουέλα Νινιράκη. Είμαι πραγματικά πολύ ευγνώμων γιατί το καστ των ηθοποιών είναι πολύ σημαντικό μιας και το ρόλο του Μίκη θα τον ενσαρκώσει ο σπουδαίος ηθοποιός Γιάννης Τσορτέκης και τον ρόλο του πατέρα του Γιώργου Θεοδωράκη, ο άλλος σπουδαίος ηθοποιός Ανδρέας Κωνσταντίνου. Και οι δύο πολύ σημαντικοί ηθοποιοί που δέχτηκαν με χαρά να πάρουν μέρος. Στο ρόλο της μητέρας του Μίκη είναι η ηθοποιός Ειρήνη Κουτσάκη, ενώ το ρόλο της μοίρας του Μίκη,-μιας σκηνικής ενσάρκωσης του πεπρωμένου του- η ηθοποιός Μαρία Σαριτσάμη. Όλες οι σκηνές του μουσικοθεατρικού αυτού έργου είναι παρμένες από γεγονότα της ζωής του χωρίς να τα ωραιοποιώ.
«Το κείμενο της μουσικοθεατρικής παράστασης για τον Μίκη έχει τον τίτλο: “Ζητούσα Ελευτερία” φράση που δανείστηκα από την “Ασκητική” του άλλου παγκόσμιου Κρητικού, Νίκου Καζαντζάκη, μια εκ προθέσεως από μεριάς μου αναφορά που ταυτίζει αυτές τις δύο μέγιστες προσωπικότητες…»
- Ξεκινήσατε σε µια μεταβατική κοινωνικά εποχή και συμμετείχατε εξίσου στην άνθηση τόσο του καλλιτεχνικού όσο και του κοινωνικού τοπίου. Στις μέρες μας ποια είναι η θέση του καλλιτέχνη;
Ο κόσμος αλλάζει πολύ γρήγορα αλλά προς το χειρότερο. Η Τέχνη και οι άνθρωποί της οφείλουν αφ’ ενός να υπενθυμίζουν την ανθρωπιά αφ’ ετέρου να καυτηριάζουν τις λάθος επιλογές μας. Για να συμβούν αυτά τα δύο οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι σε εγρήγορση να μην παρασύρονται από μία επίπλαστη ευφορία έχοντας την εντύπωση, ότι αρκεί μόνο μια άρτια παράσταση, αλλά να προσπαθούν να “φυτεύουν” με το έργο τους στους θεατές, τον σπόρο της κριτικής σκέψης και αντίστασης.
- Ένα απόφθεγμα λέει: Να φοβάσαι τους φόβους σου και τη δύναμη που έχεις να τους κάνεις πραγματικότητα». Τι πιστεύετε για την έννοια του φόβου στην ανθρώπινη ζωή και σκέψη;
Δε ξέρω ποιος και γιατί έγραψε αυτό το απόφθεγμα. Ο φόβος μπορεί να μας παραλύσει, μπορεί και να μας κινητοποιήσει. Είναι πώς θα αντιδράσουμε στον φόβο. Πολλές φορές κατά την δημιουργική διαδικασία δρω απερίσκεπτα, χωρίς να υπολογίσω τις συνέπειες, άρα ξεπερνώ τους φόβους και τις ανασφάλειές μου. Είναι πια μια πολύ συνηθισμένη και αναγκαία διαδικασία υπέρβασης για μένα. Κάποιες φορές “μου βγαίνει”, κάποιες όχι. Αν δεν “φας τα μούτρα σου” στην Τέχνη δεν μαθαίνεις.
- Με τις προκλήσεις τι σχέση έχετε;
Μα όλη η δουλειά μου και στο θέατρο και στην ενασχόλησή μου με τα ντοκιμαντέρ και τις ταινίες μικρού μήκους-έχω “γυρίσει’ την μικρού μήκους ταινία με τον τίτλο “Νατάλ” σε δικό μου σενάριο και σκηνοθεσία που βασίζετε στο βιβλίο του Τόμας Μπέρχαρντ “Τα Βραβεία μου” και μπορείτε να την δείτε στο you tube, ενώ ετοιμάζω έναν ντοκιμαντέρ για την ζωή και το έργο του Βασίλη Σκουλά– είναι μια πρόκληση. Μια πρόκληση στο να πραγματοποιήσω το αδύνατο. Δεν ξέρω τι καταφέρνω τελικά ως αποτέλεσμα. Ξέρω όμως ότι από όλες τις δουλειές έχω μάθει τόσα πολλά σαν καλλιτέχνης και σαν άνθρωπος. Αυτό που μετρά είναι η διαδικασία τελικά.
- Τι σκέψεις κάνετε για το θεατρικό σας μέλλον;
Το θεατρικό μου μέλλον είναι το τώρα. Δηλαδή αυτά που καταγίνομαι τώρα .Με τις πρόβες προετοιμασίας του μουσικοθεατρικού έργου μου για τον Μίκη, ένα πολύ μεγάλο στοίχημα για μένα μιας και το αποτέλεσμα μοιάζει σαν μια όπερα με πολλούς συντελεστές, ηθοποιούς, μουσικούς, τραγουδιστές, χορευτές σε σκηνικά και κοστούμια της εξαίρετης σκηνογράφου Άννας Μαχαιριανάκη, ενώ τα video projections που θα περιέχει η παράσταση τα επιμελείται η video artist Μαρία Παπαδάκη-άξιες και πολύτιμες συνεργάτιδές μου-έτσι δεν μπορώ να σκεφτώ το “μετά”. Υπάρχουν πάντα σχέδια και προτάσεις αλλά μου φαντάζουν μακρινά. Εξάλλου όταν δουλεύω αντιμετωπίζω την δουλειά σαν να είναι η τελευταία.
Ο Στέλιος Διαμαντής στο timewnews.gr
«Ο Γιάννης ήταν άνθρωπος με μεγάλες αξίες,
αλλά και ανιδιοτελής αγωνιστής!»
Γνώρισα τον Στέλιο Διαμαντή στο κίνημα ανεξάρτητων πολιτών, με την ονομασία «Σπίθα», που «έβαλε» ο Μίκης Θεοδωράκης. Ήταν η άγκυρα που μας κρατούσε. Γνωστός για τους αγώνες και τις πρωτοβουλίες του στον κοινωνικό στίβο, αλλά και για τις ακτιβιστικές του δράσεις. Σήμερα μου ξανασυστήνεται και ως σεναριογράφος, που πήρε τα εύσημα για την εξαιρετική του επένδυση σε ένα έργο ζωής, όπως είναι το ντοκιμαντέρ Γιάννης Θεοδωράκης «Ναι… μπορούμε και πάλι να ελπίζουμε», βασισμένο σε δική του ιδέα και έρευνα, που ο κόσμος υποδέχτηκε με πολύ θερμές εκδηλώσεις. Καλύτερα όμως, να δώσουμε τον λόγο στον ίδιο τον Στέλιο Διαμαντή, στον οποίο δεν αρέσουν τα μεγάλα λόγια. Είναι άνθρωπος των πράξεων…
- Πόσο δύσκολο ήταν για εσάς κ. Στέλιο Διαμαντή, να δώσετε την ιστορική θέση που αρμόζει στην προσωπικότητα του ποιητή της «Όμορφης Πόλης», του Γιάννη Θεοδωράκη, αδελφού του Μίκη Θεοδωράκη, στο σενάριό σας, που είναι βασισμένο το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους με τον τίτλο Γιάννης Θεοδωράκης «Ναι… μπορούμε πάλι να ελπίζουμε»;
Πάρα πολύ δύσκολο. Καταρχήν, όπως πολύ σωστά λέτε, λόγω της προσωπικότητάς του, ο Γιάννης, όπως περιγράφει στο ντοκιμαντέρ ο Φώντας Λάδης, ήταν ένας άνθρωπος πολύ χαμηλών τόνων.
Φώντας Λάδης
Και όπως συμπληρώνει η πρωτότοκή του κόρη Άννα-Ασπασία Θεοδωράκη “σε αυτόν άρεσε να είναι με τους φίλους του και τις ρακιές του στην Κρήτη και στον αγαπημένο του τόπο τον Γαλατά Χανίων.”
«Ο Γιάννης ως χαρακτήρας δεν ήταν αδύνατος. Αντίθετα ήταν πολύ δυνατός. Έτοιμος να θυσιαστεί για ό,τι πίστευε και εκτιμούσε. Όμως η μεγάλη αγάπη που έκλεινε μέσα του τον έκανε να φαινόταν αδύνατο να αντέξει την ασχήμια και το ψέμα από όπου και αν προερχόταν. Πόσο όμως χαίρομαι που ανάμεσα σε εκατοντάδες τραγούδια μου η “Όμορφη Πόλη” αναδείχθηκε η ναυαρχίδα του έργου μου»
Ήταν πολύ δύσκολο να βρω οπτικό υλικό, γι’ αυτό και η έρευνα μου κράτησε σχεδόν δυο χρόνια. Με βοήθησαν τα τρία του παιδιά με υλικό και φωτογραφίες. Η Άννα-Ασπασία, η Μάρω και ο Γιώργος. Καθώς οι φίλοι και οι συνάδελφοί του στις εφημερίδες και στα περιοδικά που δούλεψε. Με μαρτυρίες και πληροφορίες. Χωρίς την βοήθειά τους θα ήταν αδύνατον να γίνει η ταινία. Τους ευχαριστώ από καρδιάς.
- Πρόκειται για μία ανεξάρτητη παραγωγή την οποία χρηματοδοτήσατε εξ ολοκλήρου εσείς, για να αποδώσετε φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο του λόγου και της τέχνης, που «η ευγένειά του σε συνδυασμό με την αθωότητα και την καλοσύνη του, τον έκανε ευάλωτο και αδύναμο να αντιμετωπίσει τη σκληρότητα της κοινωνίας», όπως είχε σχολιάσει ο αδελφός του, ο Μίκης Θεοδωράκης. Είναι έτσι;
Η χρηματοδότηση της ανεξάρτητης αυτής παραγωγής έγινε από εμένα και τον σκηνοθέτη Αντώνη Διαμαντή. Πολύ εύστοχα και περιεκτικά ο Μίκης γράφει για την σχέση τους αλλά και για τον χαρακτήρα του Γιάννη.
Συμπληρώνει όμως … “ως χαρακτήρας δεν ήταν αδύνατος. Αντίθετα ήταν πολύ δυνατός. Έτοιμος να θυσιαστεί για ότι πίστευε και εκτιμούσε. Όμως η μεγάλη αγάπη που έκλεινε μέσα του τον έκανε να φαινόταν αδύνατο να αντέξει την ασχήμια και το ψέμα από όπου και αν προερχόταν .
Πόσο όμως χαίρομαι που ανάμεσα σε εκατοντάδες τραγούδια μου η “Όμορφη Πόλη” αναδείχθηκε η ναυαρχίδα του έργου μου”.
- Κινηθήκατε με παρότρυνση της Άννας-Ασπασίας, της κόρης του Γιάννη Θεοδωράκη, που στάθηκε στο πλάι σας από την αρχή μέχρι το τέλος. Τι προβλήματα αντιμετωπίσατε μέχρι να βγει το ντοκιμαντέρ σε πανελλήνια πρώτη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και μετά στις «σκοτεινές» αίθουσες για να λάμψει η αλήθεια;
Με είχε επισκεφτεί πρώτα η Άννα-Ασπασία, ένθερμη φίλη της “Λέσχης φίλων Μίκη Θεοδωράκη” την οποία έχω δημιουργήσει.
Συζητήσαμε το ενδεχόμενο να γίνει μια εκπομπή για τον πατέρα της, στο κανάλι μας στο youtube “Άξιον Εστί tv, το οποίο είναι και ένα από τους χορηγούς επικοινωνίας του ντοκιμαντέρ.
Είδαμε όμως ότι η προσωπικότητα και το έργο του Γιάννη δεν χωρούσαν σε μια η δυο εκπομπές. Έτσι, της πρότεινα και δέχτηκε να γίνει ντοκιμαντέρ. Οι δυσκολίες μεγάλες. Το υλικό δυσεύρετο. Ο Γιάννης έζησε και ανδρώθηκε σε εποχές δύσκολες και σκοτεινές. Συχνά κυνηγημένος. Οι καταγραφές σπάνιες και λίγες από αρχεία ξεχασμένα σε προσωπικές συλλογές.
«…σε αυτόν άρεσε να είναι με τους φίλους του και τις ρακιές του στην Κρήτη και στον αγαπημένο του τόπο τον Γαλατά Χανίων»
Στους τίτλους τέλους της ταινίας απαριθμούμε όλους όσοι στήριξαν και βοήθησαν. Καταλυτικοί ήταν ο δημοσιογράφος Πάνος Καλουδάς, η Ρένα Παρμενίδου, η προσωπική γραμματέας του Μίκη, ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης και ο τραγουδιστής Γιάννης Αγγελάκας που μας παραχώρησαν το τραγούδι “Έρημα Βουνά”, ο δημοσιογράφος Γιώργος Πετρόπουλος που μας παραχώρησε όλο το αρχείο των “Δρόμων της Ειρήνης” οι καταπληκτικοί μουσικοί που έπαιξαν από την Κρήτη, η Ειρήνη Κουτσάκη που τραγούδησε, ο σκηνοθέτης Σταύρος Ψυλλάκης για το υλικό που μας παραχώρησε, ο Γιώργος Θεοδωράκης, γιος του Μίκη, για την παραχώρηση του μοναδικού οπτικού υλικού για τον θείο του τον Γιάννη και ασφαλώς όλοι οι συντελεστές που μιλούν στην ταινία.
- Ο τίτλος της ταινίας «Ναι… μπορούμε πάλι να ελπίζουμε» είναι δανεισμένη φράση, από το τελευταίο του άρθρο του ίδιου του Γιάννη Θεοδωράκη στον “Ριζοσπάστη” το Νοέμβρη του 1996, με αφορμή το βιβλίο του Βασίλη Αποστολόπουλου “Το χρονικό μιας εποποιίας. Ο ΔΣΕ στη Ρούμελη”. Ο Γιάννης Θεοδωράκης εμπνευσμένος απ’ αυτό, έγραψε μεταξύ άλλων: “Οι στάχτες σκορπίζονται. Το ηφαίστειο αχνοφαίνεται πάλι στο βάθος του μέλλοντος. Ναι… μπορούμε πάλι να ελπίζουμε”. Σε τι μπορούμε να ελπίζουμε σήμερα, όταν πάμε από το κακό στο χειρότερο;
Όταν πάμε από το κακό στο χειρότερο δεν ελπίζουμε… Αγωνιζόμαστε….
- Αλήθεια κ. Διαμαντή Τι είναι αυτό που σας γοήτευσε τόσο για να ασχοληθείτε με τη ζωή και το έργο του Γιάννη Θεοδωράκη;
Με γοήτευσαν τα χαρακτηριστικά του! Ήταν άνθρωπος με μεγάλες αξίες, αλλά και ανιδιοτελής αγωνιστής! Ήταν παρών, όπου οι περιστάσεις το απαιτούσαν.
- Γνωρίζουμε τον Γιάννη Θεοδωράκη μέσα από το σημαντικό ποιητικό του έργο, εσείς όμως αναδεικνύετε τη μεγάλη συνεισφορά του στη δημοσιογραφία με σοβαρές ιστορικές αποκαλύψεις για τους αγώνες του σε σκοτεινές περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Στην προσπάθειά σας αυτή υπήρξε κάποιο εμπόδιο, που προσπάθησε να σας κάνει να σιωπήσετε;
Όχι δεν είχα κανένα εμπόδιο. Ό,τι βοήθεια ζήτησα μου δόθηκε απλόχερα. Η στήριξη από τα παιδιά του αλλά και από την ευρύτερη οικογένεια του Μίκη ήταν ουσιαστική και σημαντική.
- Ο Γιάννης Θεοδωράκης «ως χαρακτήρας ήταν πολύ δυνατός, έτοιμος να θυσιαστεί για ό,τι πίστευε και εκτιμούσε. Όμως η μεγάλη αγάπη που έκλεινε μέσα του τον υποχρέωνε να αναδιπλώνεται στον εαυτό του…» έλεγε ο Μίκης για το Γιάννη. Γι’ αυτούς τους λόγους νομίζετε , ότι ζούσε υπό τη σκιά του Μίκη, παρόλο, ότι η ποίησή του και οι δράσεις του προκαλούσαν αναταράξεις στα λιμνάζοντα ύδατα;
Η σχέση των δυο αδερφών ήταν κάτι παραπάνω από δυνατή. Οι μαρτυρίες γι’ αυτό στην ταινία καταλυτικές. Ξεδιαλύνουν οποιεσδήποτε αμφιβολίες και προβληματισμούς.
- Η ιδέα, η έρευνα και το σενάριο του ντοκιμαντέρ φέρουν τη δική σας υπογραφή, του σπουδαίου ακτιβιστή Στέλιου Διαμαντή και η σκηνοθεσία είναι του αδελφού σας, του καταξιωμένου θεατράνθρωπου Αντώνη Διαμαντή. Πώς ήταν η μεταξύ σας συνεργασία;
Η συνεργασία μας ήταν άψογη. Και όπως κάποιος πολύ εύστοχα είπε: “δυο αδελφοί μιλάνε για δυο άλλους αδελφούς.”
- Η πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ στο Μέγαρο αποθεώθηκε και καταχειροκροτήθηκε από το εκστασιασμένο κοινό, ενώ δημοσιογράφοι και πολιτικοί εξέφρασαν επαίνους και εγκωμιαστικά λόγια για την ταινία. Πώς νιώσατε;
Ένοιωσα συγκίνηση. Όπως όλοι οι θεατές, όπως μου λένε μετά από κάθε προβολή. Έκπληξη για εμένα. Δεν το περίμενα…
- Το έργο σας, που τιμήθηκε με το Β’ Βραβείο Ντοκιμαντέρ στο Δ ΄Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Ιεράπετρας 2024, ξεσήκωσε θύελλα ενθουσιασμού Το ταξίδι αυτό, που ήταν συνειδητό, φώτισε όλες τις πτυχές του ήρωα;
Στην έρευνα που έκανα για τον Γιάννη, έμαθα και ανακάλυψα ιστορικά στοιχεία και πρόσωπα που δεν γνώριζα. Πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο σε σκοτεινές εποχές της Ελλάδας. Προσπάθησα να καταγράψω τα σημαντικότερα. Τα υπόλοιπα είναι ίσως δουλειά ιστορικών και επιστημόνων μιας και το ντοκιμαντέρ έχει σημαντική ιστορική αξία.
- Έχετε σκεφθεί να κινηθείτε προς την κατεύθυνση να βγει το ντοκιμαντέρ εκτός των τειχών για τους ομογενείς μας;
Ναι, μαζί με τον σκηνοθέτη Αντώνη Διαμαντή το έχουμε σκεφτεί και το έχουμε ήδη δρομολογήσει .
- Τώρα που πήρατε «φόρα» κ. Διαμαντή, ποια θα είναι η επόμενη προσωπικότητα που θα σας απασχολήσει;¨
Πολλές οι σκέψεις που έχω. Θα μου επιτρέψετε να μην ανακοινώσω τίποτα ακόμα…
